Yo’nalishga kirish

Nazorat savollari: 
1. Inson faoliyati nima? 
2. Faoliyat amalga oshirilishi bo’yicha qanday turlarga bo’linadi? 
3. Hozirgi vaqtda ishlab chiqarishda kaysi faoliyat ulushi ortib bormoqda, 
izohlang? 
4. Moddalar almashinuvining shartli o’lchov birligi nima? 
5. Qanday holatda moddalar almashinuvi faollashadi va bu nimalarga sabab 
bo’ladi? 
6. Energiya sarfi necha turga bo’linadi? 
7. Energetik balans nima? 

---

8. Salbiy va ijobiy energetik balanslarga ta’rif bering? 
9. Jismoniy zo’riqish bilan energiya sarfi orasida qanday bog’liqlik mavjud? 
10. Inson faoliyatining rivojlanishiga ta’sir qiluvchi omil nima? 
 
18. Havflarning sinflanishi 
Kalit so’zlar: Havf; havfsizlik; harakter; hususiyat; tadbir; Samara; faoliyat, 
odam; mehnat; bolalik; o’spirinlik; keksalik, muhofaza; sabab; oqibat; texnik; 
ekologiya; standart. 
Amaliyotda xavfsizlik bo’yicha tadbirlarni rejalashtirish, tashkil qilish, ular 
nazorati va hullas havfsizlikni boshqarishning samaradorligi bo’lishi mumkin 
bo’lgan xavflarning xususiyatidan kelib chiqib tashkil etilsa yuqoriroq bo’lar edi.
Buning uchun faoliyat hususiyati o’rganilishi kerak. Muammoga to’g’ri tashxis 
qo’yilsa natijasi yaxshi bo’ladi. 
Inson faoliyatining (umrining) bosqichlarini shartli ravshda quyidagicha 
farqlash mumkin: tug’ilishgacha, chaqaloqlik, bolalik, o’spirinlik, yoshlik, mehnat 
faoliyati va keksalik. Bu davrlar har biri o’ziga xos xususiyatga ega. Insonni 
tug’ilishgacha asosan onasi muhofazalaydi, chaqaloqlik davri ham asosan shunday 
va atrofdagilar muhofazasida bo’ladi, o’spirinlik davrida atrofdagilar muhofazasida,
yoshlik- bu o’spirinlik bilan mehnat faoliyati bog’liqligi, mehnat faoliyatida ishlab 
chiqarish, ya’ni mehnat muhofazasi va keksalikni mehnat faoliyatidan so’ngi 
o’limgacha bo’lgan faoliyatidir. Bu davrlarda insonni xavflarga uchrash xarakteri 
ham o’z hususiyatiga ega. Barcha davrlarda ham jamiyat va shaxs tomonidan 
muhofaza choralari ko’riladi. Ko’riladigan muxofaza choralari yuqoridagi 
faoliyat xususiyatlari bilan olib borilishi muhofaza darajasini samarali bo’lishini 
ta’minlaydi. Onani qornidagi bola uchun shaxsiy himoya vositalari kerak emas 
yoki ishlab chiqarish korxonasida faoliyat ko’rsatayotgan ishchi uchun homilaga 
beriladigan muolija ham kerak emas. Keltirilgan fikrlardan kelib chiqib xavflarni
xususiyatlari bo’yicha quyidagi sinflarga bo’lish mumkin:
•
Xavflarni kelib chiqish tabiatiga, sababiga, oqibatiga, zarariga, sohasiga, 
tuzilishiga va ta’siriga qarab quyidagi sinflarga bo’lish mumkin: 

---

•
1. Kelib chiqish tabiatiga ko’ra xavflar quyidagilarga bo’linadi: tabiiy, 
texnikaviy, antropogenik (inson bilan bog’lik), ekologik, aralash (ikkita va 
undan ortiq). 
•
2. Maxsus standartlar buyicha: fizik, kimyoviy, biologik va psixofiziologik. 
•
. Salbiy okibatlarning vaqt buyicha kelib chikishiga kura xavflar impulsli va 
kumulyativ (inson organizmida yigiluvchi) buladi. 
•
4. Olib keluvchi oqibatiga kura: toliqish, kasallanish, jarohatlanish, halokat, 
yong’in va o’lim xavflari. 
•
5. Keltiruvchi zarariga ko’ra: ijtimoiy, texnik, ekologik. 
•
. Yakkalashi buyicha: litosfera, gidrosfera, atmosfera va kosmos bilan 
bog’lik bo’lgan xavflar. 
•
7. Kelib chiqish soxasiga kura: turmushga, sportga, yul – transportiga, ishlab 
chikarishga, urishga oid xavflarga bulinadi. 
•
. Tuzilishiga ko’ra xavflar odday va hosil qilingan (oddiylarning ta’sirida 
hosil qilingan) bo’ladi. 
•
9. Insonga ta’sir qilish xarakteriga qarab faol (aktiv) va sust (passiv) xavflar 
bo’ladi. 
•
Xavflarning baxtsiz hodisa yuz berishidan oldingi (aprior) va u yuz 
bergandan keyingi (aposterior) belgilari mavjud . 
•