Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

M

Q

Р

V

⋅

=

 

Bu yerda: 

V – pul aylanmasi tezligi;  

P – narxning absolut darajasi; 

Q – yaratilgan real mahsulot; 

M – muomaladagi pul miqdori.  

 

 

Pulga talab – bu pul muomalasi, ya’ni xo‘jalik aylanmasi uchun kerak 

bo‘lgan pulga ehtiyojdir 

---

 

65

V

Q

P

М

⋅

=

 

 

Bu yerda:  

Q

P

⋅

 – sotiladigan tovarlarning jami bahosi. 

Aytaylik, quyidagi tovar turlari tegishli narxlarda muomalada 

bo‘lgan (5-jadval). 

 

5-jadval. 

Pulga bo‘lgan talabni aniqlash tartibi 

 

Tovarlar 

№ Tovarlar 

turi 

Soni (q) 

Narxi, $ (p) 

Tovarlarning jami 

bahosi (p•q) 

1. Apelsin 

(kg) 

100 

1 

100 

2. Uzum 

(kg) 

50 

2 

100 

3. Kostyum 

(dona) 

1 

100 

100 

 Jami 

x  x 

300 

 

Agar 100 dollar uch xil tovarni sotishga muttasil ravishda xizmat 

qilsa, u holda 100 dollar jami 300 dollarlik tovarni sotib 3 marta 

aylanmada bo‘ladi. Demak, tovar muomalasi uchun 100 dollar zarur 

ekan: 

 

100

3

300 =

=

⋅

=

V

Q

Р

М

 dollar 

 

Ko‘rinib turibdiki, muomaladagi pul miqdori (M) tovarlarning jami 

bahosining (P   Q) pul aylanmasi tezligi (V) ga bo‘lgan nisbatiga teng. 

Agar V bilan M ning o‘rnini almashtirsak, u holda: 

 

3

100

300 =

=

⋅

=

M

Q

Р

V

 marta 

 

Keynschilar pul miqdoriga ta’sir etuvchi omillarga qo‘shimcha 

tarzda yana uch omilni ko‘rsatib o‘tadilar: 

– to‘lov uchun pul zarurligi; 

– har ehtimolga qarshi pulni vaqtincha bo‘lsa-da, jamg‘arib, kerak 

bo‘lib qolganda birdan ishlatishga intilish; 

– boylikni zarar ko‘rish xataridan asrash uchun pul shaklida saqlash. 

Keynschilar pul miqdoriga boylik egalarining subyektiv xatti-

harakatlari, intilishlarini ham ta’sir etishini inobatga olganlar. 

Eng so‘nggi nazariyotchilar, masalan, monetaristlar (M.Fridman, 

---

 

66

AQSh) pul miqdoriga ta’sir etuvchi omillarga aytilganlardan tashqari