Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

[282].  Foiz me’yorini hisoblashda tijorat banklari tomonidan 

quyidagilarni inobatga olish nazarda tutiladi: 

 

Tayanch foiz stavkasining darajasi. Bu ko‘rsatkich, odatda, 

ta’minlangan ssudalar bo‘yicha kreditga layoqatli mijozlar uchun 

o‘rnatiladi. 

 

Har bir bitim (kelishuv) shartlarini hisobga olgan holda risk 

uchun ajratilgan qo‘shimcha mablag‘. 

Tayanch foiz stavkasi taxmin qilinayotgan ssuda kapitali tannarxi va 

bo‘lajak davrda mo‘ljal qilingan rentabellik darajasiga asoslanib 

aniqlanadi: 

 

F

S

S

Т

fs

+

+

=

2

1

 

---

 

450

Bu yerda: 

fs

Т

 – tayanch foiz stavkasi; 

1

S

 – rejalashtirilayotgan davrda kredit resurslarining o‘rtacha real 

bahosi; 

2

S

 – bank faoliyatini ta’minlash bo‘yicha rejalashtirilgan 

xarajatlarning (R

x

) maqsadli joylashtirilishi kutilayotgan mablag‘lar 

hajmi (K

mh

) ga bo‘lgan nisbati; 

F

 – bank ssuda operatsiyalarining rejalashtirilayotgan foydalilik 

(rentabellik) darajasi. 

Kredit resurslarining o‘rtacha real bahosi (

1

S

) quyidagicha 

hisoblanadi: 

 

∑

⋅

=

d

d

Р

S

i

1

 

 

Bu yerda: 

i

Р

 – bankka jalb qilinadigan har bir resursning real bahosi; 

d

 – har bir resursning salmog‘i; 

∑

d

 – bankka jalb qilingan jami (to‘lovli va to‘lovsiz) resurslar. 

O‘z navbatida, har bir resursning o‘rtacha real bahosi (

i

Р

) mazkur 

resurslarning bozordagi nominal bahosi va Markaziy bankka majburiy 

zaxira qilinadigan deponent me’yoriga o‘zgartirish kiritish asosida 

aniqlanadi: 

100

1

⋅

−

=

m

f

i

Z

D

Р

 

Bu yerda: 

D

f 

– bank tomonidan zudlik bilan jalb etiladigan depozitlarning 

o‘rtacha real bahosi; 

Z

m

 – depozit foizining o‘rtacha bozor darajasi. 

Xuddi shu tartibda boshqa turdagi jalb qilinadigan resurslarning real 

bahosi aniqlanadi. 

 Risk uchun qo‘shimcha quyidagi mezonlarga bog‘liq holda 

tabaqalashadi: 

 

mijozning kreditga layoqatliligi; 

 

ssuda bo‘yicha ta’minotning mavjudligi va xarakteri; 

 

berilayotgan kredit muddati; 

 

bank bilan mijoz o‘rtasidagi o‘zaro munosabatning mustah-

kamligi; 

---

 

451

 

foiz to‘lovlari usullari; 

 

kreditlash muddatlariga rioya qilish.