Yirik masshtablarda planga olish uchun geodezik asos yaratishni loyihalash

4.2. Direksion va rumb burchaklarini hisoblash.
Direksion burchaklarni hisoblash.
Jurnalning 1-ustuniga direksion burchagi ma’lum bo‘lgan tomonning
boshlangich nuktasidan boshlab punktlar nomYeri yoziladi. Jurnalning 2-
ustuniga o‘lchangan burchaklarning urtacha kiymatlari 6-ustunga teodolit
yullarining tomonlari proeksiyalari 4-ustunga ma’lum direksion burchak
hamda 11, 12 - ustunlarga boshlangich tayanch punktining ma’lum
koordinatalari teodolit yo‘li sxemasidan kuchirib yoziladi. Bu kiymatlar keyingi hisoblash natijalaridan ajralib tarmogi uchun kizil siyoxda yoziladi
yoki ostiga kalam bilan chizib kuyiladi.
2. Burchak xatoligi aniqlanadi. Buning uchun o‘lchangan burchaklarni
yig‘indisi (∑ 𝛽𝑢𝑙𝑐ℎ ) chiqariladi. Uni shu burchaklarni nazariy yig‘indisi
(∑ 𝛽𝑛𝑎𝑧 ) ayrib burchak xatoligi (∆𝑄 ) topiladi. Demak yopiq poligonning
burchak xatoligi quyidagiga teng buladi. ∆0 = ∑𝛽𝑢𝑙𝑐ℎ −∑𝛽𝑛𝑎𝑧
Formuladagi ∑ 𝛽𝑛𝑎𝑧 yopiq poligon ichki burchaklarining nazariy
yig‘indisi quyidagiga teng.
∑𝛽𝑛𝑎𝑧 = 180(𝑛 − 2).
3. Burchak xatoligining yul kuyiladigan mikdordan chetga chikkan yoki
chikmaganligini aniqlanadi. Burchak o‘lchash xato cheki quyidagi formula
buyicha topiladi.
∆0𝑐ℎ𝑒𝑘 = ±1𝑡√𝑛
Burchak xatoligi yul kuyadigan darajada bulsa o‘lchangan burchaklarga
teskari ishora bilan 0,1 aniqlikkacha yaxlitlanib tarkatiladi. Poligon
tomonlarining uzunligi taxminan bir xil bulsa barcha burchaklarga bir xil
tuzatish kiritiladi. Poligon tomonlari bir-biridan katta fark kilsa tomonlari
kiska burchakka kattarok tuzatish kiritiladi.
4. Kiritilgan tuzatishlar o‘lchangan burchaklar kiymatiga algebraik
kushilib, tuzatilgan burchaklar kiymati topiladi. Tuzatilgan burchaklar
yig‘indisi burchaklarning nazariy yig‘indisiga teng bulsa tuzatish to‘g‘ri
kiritilgan buladi.
5. Poligon tomonlarining direksion burchaklari xisoblanib chikiladi.
Bunda quyidagi formuladan foydalaniladi.
𝒂𝒊+𝟏 = 𝒂𝒊 + 𝟏𝟖𝟎° − 𝜷
𝒂𝒊+𝟏 = 𝒂𝒊 + 𝜷` − 𝟏𝟖𝟎°
Direksion burchaklarni hisoblashda 𝒂𝒊
va 180° yig‘indisi
o‘lchangan burchakdan kichik bulsa bu burchakning kiymatini ayirishdanoldin 𝒂𝒊 + 𝟏𝟖𝟎° ga 360° kushiladi. Agar yukoridagi formulalar yordamida
xisoblab chikilgan direksion burchak kiymati 360° dan katta bulsa undan
360° ayiriladi. Xisoblangan burchaklarni kiymati 4- ustunga yoziladi.
Direksion burchaklar rumbga aylantiriladi. Direksion burchaklar rumbga
aylantirilsa keyingi hisoblashlar paytida trigonometrik funksiyalar yoki
koordinata orttirmalari jadvallaridan foydalanish oson buladi.
Direksion burchaklarni rumbga aylantirishda koordinata orttirmalari
ishoralari kuyiladi loviyalarini to'g'rilashda biz boshqa loviyalarni formuladan foydalanib, bo'sh yo'nalishli loviya yordamida aniqlaymiz:

Bo'sh yo'nalishli direksion burchak a ₁ = 77 ⁰ 13 ′