Yirik masshtablarda planga olish uchun geodezik asos yaratishni loyihalash

Geodeziyaning boshqa fanlar bilan boglikligi
Yerning sun’iy yo‘ldoshlarining geodezik maqsadlarda kuzatishda,
Geodezik tayanch shaxobchalarini barpo etishda, Yer yuzasidagi nuqtalarning
geografik koordinatalarni aniqlashda geodeziya-astronomiya faniga tayanadi.
Yerning shaklini o‘rginishda va kattaligini aniqlashda geodeziya, gravimetriya,
geologiya, Geofizika va boshqa fanlarga oid ma’lumotlardan foydalanadi. Biror
bir xududni topografik kartada geografik jixatdan to‘g‘ri tasvirlash uchun
xududning geografik landshaftini o‘rganish, buning uchun esa geografiyageomorfologiya va boshqa fanlarining asoslarini bilish zarur. Ma’lumki,
geodezik o‘lchash natijalari matematik jixatdan analiz qilinadi va qayta ishlab
chiqiladi , bunda geodeziya matematika faniga tayanadi. Geodezik asboblarni
yaratishda fizika mexaniqa elektronika va boshqa fanlar soxasida Yerishilgan
yutuklardan foydalaniladi. O‘z navbatida boshqa fanlar geodeziya fani
yutiqlaridan foydalaniladi. Masalan Yerning shakli va kattaligi to‘g‘risidagi
ma’lumotlar astronomiya , geografiya , geologiya , geofizika va boshqa fanlar
uchun ham kerakdir .
Geodeziyaning ahamiyati.
Yerning shakli va kattaligi aniqlash Yer yuzini topografik karta
plan profillarini tuzish ilmiy jixatdagina emas balki amaliy jixatdan ham
muxim ahamiyatga ega.
Topografik karta va plan xududini o‘rganish , o‘zlashtirish bilan bog‘lik
bo‘lgan barcha ilmiy tekshirish xo‘jalik ishlarida muxim o‘rin tutadi.
Topografik karta va unda tasvirlangan xududga bormasdan bu xudud bilan
tanishish va uni o‘rganish undagi geografik ob’ektlarning soni va sifatini
joylanishi, o‘zaro aloqasi bir-biriga bog‘liqligini hamda tarqalish
qonuniyatlarini bilib olish imkoniyatini beradi. Bu topografik kartani muxim
xususiyatlaridan biri xisoblanadi.
Geologlar topografik karta va aerofotosyomka materiallaridan foydalanib
xududni geologik jixatdan o‘rganish va geologik kartalar tuzish bilan birga
turli foydali qazilmalarini qidirib topish ularning zaxirasini aniqlash, xilma-xil
nodir metallar, neft va gaz qurilish materiallari hamda boshqa konlarni
o‘zlashtirish tadbirlarini ishlab chiqishadi.
Gidroresurslarini o‘rganishda gidrotexnika inshootlarini qurishda
topografik karta va aerosyomka kartalari muxim rol o‘ynaydi. To‘g‘on,
shlyuz, gidroelektr stansiya quriladigan kanallar o‘tkaziladigan joylar
topografik kartalar yordamida o‘rganiladi va aniqlanadi. Bunday inshootlarini
loyixalash loyixalarni joyga ko‘chchirish va inshootni bevosita qurishdagina
emas, xatto qurilib bo‘lgan inshootlarni loyihaga muvofiqligini tekshirishda ham geodezik o‘lchashlar bajariladi. Foydalanilayotgan inshootda ro‘y
berayotgan demodratsiyalarin aniqlashda esa geodezik o‘lchash metodlari
qo‘llaniladi.
Geodezik ishlar sanoat .va grajdan qurilishi .yo‘l qurilishida ham muxim
ahamiyatga ega. Har qanday bino uy va yo‘l qurilishning samaradorligi. Qurilish
narxi ulardan foydalanish iqtisodiy ko‘rsatkichlari asosan geodezik ishlarni
qanchalik aniq bajarilganligiga va geodezik malumotlardan qanchali to‘g‘ri
bajarilganliga bog‘lik.
Yangi shaxar va qishloqlarni barpo etish, aholi yashaydigon punktlarni
planlashtirish, ularni obodonlashtirish va kayyerga qurish kabi qurish loyihalarni
tuzish kabi muxim masalalarni geodezik ishlarsiz va topografik kartalarsiz
amalga oshirib bo‘lmasligi turgan gap.
Umuman, geodeziya mamlakatimiz xalq xo‘jaligining barcha
tarmoklarini rivojlantirishda va mudofa qobiliyatini oshirishda juda muxim
ahamiyatga ega.
Geodeziya fani va texnikasi kundan-kunga rivojlanmokda mexanizatsiyalashtirilmokda, yangidan yangi o‘lchov metodlari qo‘llanilmoqda.
Avtomatik, optik , elektron asboblar o‘zlashtirilmoqda va ulardan
foydalanilmoqda.Geodeziya yerning shakli va oʻlchamini oʻrganish, yerdagi nuqtalarning oʻzaro joylashishini aniqlash, yerning xarita va rejalarini tuzish, muhandislik inshootlarini qurish uchun foydalaniladigan oʻlchovlar nazariyasi va ishlashini oʻrganuvchi fandir.