Yer usti trasport tizimlari

Elektronlar manfiy zaryadlangan atomlar esa elektroneytral.Demak atomlarda musbat zarydlangan zarrachalar ham bor.Atomlar yana ham kichik zarrachalardan iborat ekanligi radioaktivlik hodisasi ochilgandan so’ng aniqlandi/ Radioaktivlik hodisasi 1896 y. Fransus olimi Anri Bekkerel tomonidan ochildi.U uran va uning birikmalarini ko’zga ko’rinmas nurlar tarqatishini aniqladi.

Hozirgi paytda uch xil radioaktiv nurlar borligi aniqlangan. Bular a, b va g nurlardir.bu nurlar magnit maydoni ta’sirida 3 qismga ajraladi.

a– nurlar magnit maydonida manfiy plastinkaga qarab og’adi,demak ular musbat zaryadlangan.Har qausi a - zarracha gelyi atomlaridan 2 ta elektron yoqolishidan hosil bo’lishi aniqlangan.Shuning uchun ularning zaryadi +2 atom massa geliyning atom massasiga tengdir.

• a– nurlar magnit maydonida manfiy plastinkaga qarab og’adi,demak ular musbat zaryadlangan.Har qausi a - zarracha gelyi atomlaridan 2 ta elektron yoqolishidan hosil bo’lishi aniqlangan.Shuning uchun ularning zaryadi +2 atom massa geliyning atom massasiga tengdir.
• a –zarrachalar havodagi elektronlarni biriktirib geliy atomlariga aylanadi.
• b - nurlar elektronlar oqimidan iboratdir.
•  Ular magnit maydonida musbat qutbga qarab og’adi.ularning harakat tezligi 200000 km| sek/ni tashkil etadi.
• g - nurlar qisqa elektromagnit to’lqinlaridan iborat.Ular zaryadga ega emas.Radioaktiv bo’linish o’z o’zidan katta miqdorda energiya chiqishi bilan boradi.

Atomning yadroviy tuzilishi

• Birinchi atom tuzilishi to’g’risidagi nazariya 1903 y. ingliz olimi Tomson tomonidan yaratildi.Bu nazariya ion-elektron yoki statik nazariya deyiladi.
• Tomson nazariyasiga ko’ra atom musbat zaryadlangan doira bo’lib, bu zaryadni ichida doimo elektronlar tebranib turadi.Ana shu atomning musbat zaryadlangan qismi atomning butun qismini egallab turadi.
• Lekin 1911 yilda ingliz fizigi Ernest Rezerford dinamik yoki atom tuzilishini yadroviy nazariyasini yaratdi.
• Rezerford yupqa metall plastinkadan a- zarrachalarni o’tishini o’rgandi, bunda a-zarrachalarni bir qismini o’z-o’zidan ma’lum burchakka og’ishini topdi.Bu hodisa a- zarrachalarni tarqalishi hodisasi sifatida dunyoga mashhur.Bunday jarayonni Tomson nazariyasi yordamioda tushuntirib bo’lmaydi.Chunki o’rtada musbat zaryadni toplanishi musbat zarrachalarni yo’nalishini o’zgartirishga qodir emas.Shu tufayli Tomson nazariyasidan voz kechishga to’g’ri keldi.