Yer masalasi qadim-qadimdan

To‘q rangli bo‘z tuproqlar dengiz sathidan 700-1000 metrdan to 1400-1600 metrgacha balandlikdagi tog'oldi tekisliklarining yuqori qismi maydonlarini egallaydi. To'q rangli bo'z tuproqlar asosan elyuviy, delyuviy va tub tog' jinslarining prolyuvial, ba’zan lyoss va lyossimon yotqiziqlarida rivojlanadi. To'q rangli bo'z tuproqlaming mexanik tarkibi o'rta qumoq, chirindili qatlam chuqurligi 70-80 sm. dan iborat. Haydaladigan qatlamda chirindi miqdori 0,8 foizdan 3 foizgacha bo'lib, chuqurlashgan sari uning miqdori keskin kamayadi. Yer relyefi o'r-qirli bo'lganligi sababli tuproqlar turli darajadagi yemirilishga uchragan. Bu yerlardan bahorgi va kuzgi yaylovlar sifatida foydalaniladi, tekis relyefli mayda tuproqli yer uchastkalarida lalmikorlik rivojlangan (bu joylar yog'ingarchilik bilan ta’minlangan b o 'lsa ) . L alm ikorlikni kengaytirish istiqboli rely ef bilan chegaralangan, chunki u mexanizatsiya yordamida yerga ishlov berishga to'sqinlik qiladi. Bu yerdagi sharoit asalarichilik hamda dorivor o'simliklar, yowoyi va rezavor mevalar yetishtirish uchun qulaydir. Shuningdek, ushbu hudud o'rmon o'simliklari va mevali daraxtlami ekish uchun qulay.
Tipik bo‘z tuproqlar dengiz sathidan 350 metrdan to 1000 metrgacha balandlikda bo'lgan tog' yonbag'irlarining bo'lingan qismlarida, tog' yonbag'ridagi tekisliklarda va daryolar terrasalarida tarqalgan. Bu yerdagi tuproqlar mexanik turkibiga ko'ra, loyli va qumloqli bo'lib, asosan lyossimon tuproqli yerlardir. Relyefjoylashuvi sharoitlari va yuvilib ketish darajasiga ko'ra, haydaladigan qatlamda chirindi miqdori 0,8-2,5 foizni tashkil etadi. Ushbu mintaqada lalmikorlik va sug'oriladigan dehqonchilik rivojlangan. Tipik bo'z tuproqlardagi lalmikorlik respublikamizdagi barcha lalmikor yerlaming (yog'ingarchilik bilan qisman ta ’minlangan) 70 foizini va barcha sug'oriladigan yerlaming 17 foizini tashkil etadi. Bu tuproqlar respublika uchun muhim yer fondi hisoblanadi.
Och tusli bo‘z tuproqlar tog' etagi qiya tekisliklarida va past tog'lam ing quyi qismida tarqalgan. Ular tarqalishining yuqori chegarasi dengiz sathidan 350-600 metr balandlikda joylashgan