Yengil sanoat texnologiyalari kafedrasi «amaliy antrapologiya asoslari»

Yaxlitlash usuli. Bu usuldan kattagina variantlar soni va o'r­tacha arifmetik kattalik butun son bo'lmaganda foydalaniladi. Bu usul misolda ko'rib chiqiladi. Asosiy statistik parametrlarni bo'yin aylanasi bo'yicha hisoblab chiqilsin, berilganlar: 19, 20, 18, 21, 23, 21, 22, 23. Ushbu usulni ko'rib chiqish uchun 6.2-jadval to'ldiriladi.
I ustunda X — belgi qiymati.
6.2-jadval

X	(X-Q	(JT-Q2
19	-2	4
20	-1	1
18	-3	9
21	0	0
23	2	4
21	0	0
22	1	1
23	2	4
"LXq 167	5, q -l	S2 q 23

I ustunning pastida TX — belgi qiymati yig'indisi.
II ustunda shartli tanlangan o'rtacha arifmetik kattalik
C dan og'ish (X - Q.
II ustunninng pastida S_x shartli tanlangan o'rtacha arifmetik kattalikning og'ish yig'indisi.
HI ustunda shartli tanlangan o'rtacha arifmetik kattalik C dan og'ish kvadrati (X - Q² .
III ustunning pastida S₂ shartli tanlangan o'rtacha arifmetik kattalikdan belgilarning og'ish kvadrati yig'indisi.
Usulning mazmuni: o'rtacha arifmetik kattalik shartli tanlab olinadi va Cbilan belgilanadi, o'rtacha arifmetik kattalik butun
son bo'lmagani uchun
Misol uchun o'rtacha arifmetik kattalik butun son deb qa-bul qilindi va Cq 21.
II ustundagi og'ishning yig'indisi nolga teng emas, chunki o'rtacha arifmetik kattalik shartli tanlangan. U 5, q -1 ga teng.
Tekshirish: S_{ q TX - N ■ C q 167 - 168 q -1.

Haqiqiy o'rtacha arifmetik kattalik hisoblanadi:

Haqiqiy S₂ topiladi:
O'rtacha kvadratik og'ish topiladi:

Haqiqiy M_x topiladi: Qolgan parametrlar sanaladi:

Yig'indi usuli. Ushbu usuldan ko'p variantlar bo'lganda foydalaniladi. Bu usulning mazmuni misolda ko'rib chiqiladi.
Misol. Asosiy statik parametrlar, kattaliklar yig'indi usuli bilan hisoblansin. Bo'yin aylanasi bo'yicha variantlar: 19, 27, 28, 26, 20, 26, 20, 21, 22, 25, 22, 23, 25, 23, 24, 24, 23.
Boshqa usullardan farqli ravishda yig'indi usulida variatsion qator kamayish tartibida yoziladi. Buning uchun sonlarning max. va min. qiymatlari aniqlanadi:
I ustunga X kamayish tartibida yoziladi (6.3-jadval).
II ustunga P uchrash chastotasi yoziladi.

3. 
   ustunga shartli tanlangan belgidan og'ish yig'indisi a_v b_{ yoziladi.
   
4. 
   ustunga shartli tanlangan belgidan og'ish kvadratik yig'indisi a₂, b₂ yoziladi.
   

Jadvalni to'ldirish uchun II ustunga uchrashuvlar chastotasi qo'yib chiqiladi.
Shartli tanlangan o'rtacha arifmetik kattalik — C eng ko'p uchrash chastotasi bo'yicha tanlanadi va Cq23 ga teng boiadi. Ill va IV ustunlarga shartli tanlangan o'rtacha arifmetik katta­likning ro'parasiga chiziqcha qo'yiladi va max. va min. sonlari-ning uchrash chastotasi III va IV ustunlarga o'tkaziladi.
Ill va IV ustundagi shartli tanlab olingan o'rtacha arifmetik kattalikning qarshisiga chiziqcha qo'yiladi. IV ustundagi chi-ziqchaning ustiga va ostiga chiziqchalar chiziladi.
Yig'indi usuli bo'yicha jadvalni to'ldirish uchun III ustunda turgan 1 sonini, II ustundagi 2 soni bilan qo'shiladi va III us­tundagi 2 songa qo'yiladi, shu tartibda III va IV ustunlar to’ldiriladi.
6.3-jadval

X

P