Yengil sanoat jihozlarini

Detonatsiyali qoplashdan oldin bajariladigan tayyor^arlik
ishlarL 
qoplamni hosil qilish uchun qoplashdan oldin qator ishlami 
bajarish, jmnladan, kukun va deta! yuzasini tayyorlash zarur.
Hozirgi kunda detonatsiyali qoplash uchun kukun t^yorlaydigan max* 
sus zavodlaming yo‘qligi, kukun metallurgiyasi tomonidan tayyorlanayot- 
gan kukunlardan foydalanish mumkinligini aniqlash uchun ham qator ishlami 
amalga oshirish talab qilinadi.
Kukun materialining eng asosiy tavsiiidan biri uning granulyatsiyasidir. 
Sanoatdai^abchiqarilayotgankukunlarko'phollardaturli xilgranulyatsiyali 
kukunlardan iboratdir. Shuning uchun ham sifetli qoplamni hosil qilish, ular- 
ni mayda va yirik zarralaiga ajratishni talab qiladi. Kukunlami fraksiyalar- 
ga ajratishda elash usulidan foydalaniladi.
Kukunni qoplash uchun uni sochishdan olidn quritish kerak, ayniqsa, 
zarrachalarining o*lchami 20 mkmdan kichik bo‘Igan mayda dispersiyali 
kukunlardan foydalanishda kukunni quritmasdan sepib bo‘lmaydi. Oksidli 
materiallami ochiq havoda 200-250 °S haroratda quritish mumkin.
Metalli materiallami 70-100 °S dan ortiq haroratda ochiq havoda 
quritish qoida bo‘yichatavsiya etilmaydi. Har qanday qoplash uchun foy- 
dalaniladigan kukun materidlari vakuumli quritish sh k ^a rid a 200 
dan yuqori haroratda kamida bir soat davomida quritiladi. Bunda nafaqat 
namliklar chiqarib yuboriladi, balki zarrachalar yuzalari qisman tozalanadi 
ham. Kukunni to‘g ‘ridan-to‘g‘ri sochishdan oldin quritish uning dozator- 
dan stvolgatushish sharoitini yaxshilash imkonini beradi.
Qoplamning keyingi mexanik ishlov berishlaiga bardoshliligini, detalga 
yaxshiyopishishinita’minlashudiun detaining qoplanadiganyuzasi har xil iflos- 
liklardan: moy qoldiqlari, ok^dlat^an pleycxikaiardan>€KshilabtQzalanishi keiak. 
Bundan tashqari, solishtirma yuzasi imkon qadar oshirilishi zarur.
Yiizalami mexanik usulda tayyorlash (jilvirqog‘ozi, qum sochish) qattiq 
iflosliklar, moylar, yog^dan geometrik o ‘lchamlami o‘zgartirmasdan toza-

---

lab, haqiqiybirikishmaydoninioshirish qoplamningmetallqismichegara- 
si ta’sirini oshirish imkonini beradi.
YuzalargaobrazivzaiTalarbilanisMovberish, yuzalamiqoplashdanoldin 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri detonatsiyali qurilmaning o‘
2
idaamalgaodiirilib tayyorianadi.
Maksimal qattiqligi HRC 61 bo‘ Igan po‘lat material yuzalariga obraziv 
ishlov berish natijasida yuzalaming notekisligi 2-12 mkm oraIig‘ida (RkO,5-
2,5 mkm) o‘zgarishi mumkin.
Nisbatan yumshoq materiallar (masalan, alyumin qotishmalarining) yuza 
notekisligi 2-20 mkm (Rk0,5-4 mkm) oraIig4dabo‘ladi.
Detonatsiyalovchi qurilm aning ish unum dorligi. Detonatsiyali 
qoplashning samaradoriigi qurilmaning tez qotish xususiyati, stvol geomet- 
riyasi va qoplam qalinligi orqali aniqianadi. Detonatsiyalovchi qurilmaning 
tez otishi sekundiga 1 *4 otishga teng. Bir marta otishdagi qoplamning egal- 
laganmaydoni 3-5 sm^ni, qalinligi 3-10 mkm ni tashkil qiladi.
Qoplamning qalinligi detaining bajaradigan vazifasiga qarab belgila- 
nadi. Qoplam, barcha hollarda, qalinligi bo‘yicha uch qismga bo‘linadi:
1) o‘tish qismi, detal bilan qoplamning mustahkam ishlashini aniqlaydi 
va 5-30 mkm ni tashkil qiladi;
2)
yuza qismi, 10-40 mkm bo‘ lib, asosan, detalga mexanik ishlov 
berishda kesib tashlanadi.
3) asosiy qismi, 30-150 mkm ni tashkil qilib, detal va qoplamning 
vazifasiga bog‘liq holda qabul qilinadi.
Qoplamning umumiy yig‘indisi 45-220 mkm oralig‘ ida bo‘ ladi.
Hisob-kitoblaiga qaraganda, qabul qilingan sharoitda 200 mkm qalin- 
likdagi qoplamni hosil qilish sekundiga 0,1 -1,0 sm^ni tashkil qilar ekan. 
Bundan ko‘rinadiki, bir stvolli qoplash qurilmasining unumdoriigi unchalik 
katta emas ekan. Shunir^ uchun ham ish samaradorligini faqat stvollar so- 
nini ko‘paytirish hisobiga oshirish mumkin ekan.
Detonatsiyali qoplam ning tan n arx i. Detonatsiyali qoplashning 
tannarxi va iqtisodiy samaradorligini hozirgacha ma’lum bo‘lgan hisob- 
lash usulida aniqlash mumkin. Hisoblashda detakiing birlik yuzasiga qo­
plash uchun sarf bo‘ladigan harajatlami bilish kerak. Qoplash tannarxi, 
ko‘pchilik ishlab chiqarish korxonalaridagi kabi, kapital sarf-harajatlar, 
jihozning amortizatsiyasi, gaz va kukunning tannarxiga bog‘liq. 
Detonatsiyalovchi qurilmaning bir marta qo‘llanish narxini quyidagi for­
mula yordamida topish mumkin:

---

7' = K,-C,+K„-C^+F„.C„+m-C
- tegisMi hajmdagi yonuvchi, oksidlovchi, inert gazlaming
taraiaixi.
C^-birlikmassadagikukimning narxi.
Foydalanish koeffitsiyenti va qoplamning hajmiy zicMigini hisobga 
olgan holda, birlik yuzada qalinlikdagi qoplam hosil qilish uchun zarur 
bo‘lgan gaz va kukunning narxi.
T
h
-
A
Ш'В
Tannaix hisoblashda 6-jadavldagi ko‘rsa£kicMardan ham foydalaniladi.
A yrim m e ta lla rd a n detonatsiyali q o p lam n i olish s h a itla r i
5-jadval
M aterial
• M
я
w
•■a
a
Z
СЛ
5
1
1