Yengil sanoat jihozlarini

IV bob. ЛHOZLARNI TA’MIRLASH
TEXNOLOGIYASI
4.1. Jihozlarni oldindan rejali ta’mirlash tizimi
Texnologik jihozlami oldindan rejali ta’mirlash (ORT) tizimi deb, ji- 
hoziami va u lai^ xizmat qiluvchi tashish, mexanizasiyalashtirish va avtomat- 
lashtirish qurilmalarining to‘xtovsiz ishlashini ta’minlash uchun, oldindan 
ishlabchiqilgan rejaasosidabarchata’mirturlari yordamidajihozlarga xiz­
mat ko‘rsatish vanazorat qilish bo‘yicha amalga oshiriladigan tashkiliy va 
texnik tadbirlaryig‘indisigaaytiladi.
Oldindanrqalita’mirla^tizimi texnologikjihozlamingishchiholatini 
saqlash, maksimal ish samaradoriligi va mahsulotning yuksak sifatini 
ta’minlash bilan birga, ta’mirlash narxi vajihozlami ta’mirda turib qolish 
vaqtini kamaytirishi kerak.
Oldindan rejali ta’mirlash tizimi jihozlami ta’mirlash vaprofilaktik xiz­
mat ko‘rsatish, ta’mirlash jarayonida mashinalarni takomillashtirish, 
ta’mirlash hajmi me’yorini ish l^ chiqish, ta’mirlash vaqtidajihozlaming 
turib qolishi, detallar va materiallar sarfi, ehtiyot qismlar miqdori kabi hisob- 
lashvabajarishni qamraboladi.
Shuningdek, ORT qayta tiklanadigan detal va uzellami yuqori sifet va 
chidamliligini ta’minlovchi zamonaviy va yangj texnologjyalami ishlab chi­
qish, korxonani ehtiyot detal va uzellar bilan ta’minlash, ulami saqlash va 
hisoblash, texnik hujjatlami ishlab chiqish, jihozlarta’mirining texnik shart- 
lari, jihozlami ta’mirdan qabul qilish Irabi ishlami nazardatutadi.
Texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash tizimi deganda, ilmiy asoslan- 
gan tashkiliy, texnik, texnologik va iqtisodiy tadbirlar majmui, shuningdek, 
mashinalarni ishga yaroqli holatda saqlash hamda ulaming ishlasb xususi- 
yatini tiklashnita’minlaydiganvositalartushuniladi.
Ta’mirlash—ishlash qobiliyatini tiklash maqsadida mashina yoki 
uning ayrim qismlarining nuqsonlarini bartaraf etishga qaratilgan ishlar 
majmuidir.
Mashinalar ta’mirlash korxonasida ta’mirlanadi. Bu korxona mashi- 
nasozlik korxonasining bir turi bo‘lib, unda mashinanmg yaxshi i^ a s h qo­
biliyatini yo‘qotgan, ammo hali ta’mirlashga yaroqli bo‘lgan hamda ushbu 
ishlab chiqarish uchun asosiy detallar vazifasini bajaradigan qismlari, j^ ’ni 
mexanizmlari, detallari va boshqalar texnik shartlarga muvofiq ravishda 
ta’mirlanadi.

---

Rejali ravishda buzUisMami oldini olish ta’miri (ROOT) tizimi quyi- 
dagilami o‘z ichigaoladi: texnik xizmat ko‘rsatish, joriy, o‘rta va kapital 
ta’mirlash. Ta’mirlash turlari bir-biridan bajariladigan ishlar hajmi va 
ta’mirlararo muddatlari bilan farq qiladi.
Kapital ta’mirlash quyidagilami o‘z ichiga oladi: mashinani toUiq 
bo‘laklargaajratish; detallami yuvish va tozalash; nuqsonli detallami al- 
mashtirish yoki ta’mirlash; mashinani yig‘ish, rostlash, dastlabki ishlatish, 
bo‘yash, sinash va hokazo.
Kapital ta’mirlash deganda, mashinaning istalgan qismini, jmnladan, 
ba’zi qismlarini almashtirishyoki tiklash yo‘li bilan buyumning resursini to‘liq 
yoki shunga yaqin darajada tiklash hamda sozligini ta’minlash uchim butun 
mashinani, mexanizmniyoki uzelni ta’mirlash tushuniladi.
Kapital ta’m irtexniko‘zdan kechirish davridatuziladigannamunaviy 
nuqsonlar qaydnomasiga va kapital ta’mir grafigigamuvofiq ta’mirlash 
mexanikaustaxonalaridao‘tkaziladi. K^ital ta’mirdanchiqqanmashinalami 
sex masteri (usta) ishtirokida sex boshlig‘i qabul qilib oladi.
Poyabzal vatikuvchilik sanoatida qo‘llanadiganjihozlaming asosiy 
qismini tikuv mashinalari tashkil qiladi. Shu sababli quyidatikuvchilik ma- 
shinalarini ta’miilash usuUari va ta’miriashni tashkil qilishni ko^rib chiqamiz.
Tikuv mashinalari kapital ta’mirdan keyin kamida 10 kun nuqsonsiz 
ishlasa, u holda mashina ta’mirdan qabul qilib olingan hisoblanadi.
Mashinalarni о ‘rta ta ’mirlash,
0 ‘rtata’mirlashda mashina qisman 
bo‘laklarga ajratiladi; navbatdagi lanital yoki o‘rta ta’mirgacha me’yorida 
ishlashini davom ettira ohnaydigan uzel vaalohida detallar almashtiriladi; 
shu bilan biiga, butun mashina ishi va detallaming to‘g‘ri joylashuvi tekshi- 
riladivasozlanadi.
0 ‘rtata’mirlashda, asosan, agregat usulidan foydalaniladi. Bu usulda 
mashina ayrim qismlarining nuqsonlari aniqlanib, ulami yangilari yoki 
ta’mirlab qo‘yilganlari bilan almashtirish orqali bu kamchiliklar bartaraf eti- 
ladi. 0 ‘rta ta’mir mashinalarining ishchi holatidan, shuningdek, joriy ta’mir 
qanday o‘tkazilganidan qat’i nazar, bajarilaveradi. Masalan, moki bahyasi 
bilan biriktiruchi «PFAFF» firmasining 42-909-0042-001/002, «Adler» 
firmasining 221-76-FA2-RAP73 tikuv mashinalari uchun 4-6 oyda o‘rta 
ta’mir ishlari bajariladi. Maxsus tikuv mashinalari uchun, masalan, firmasining MO-2504-OD6-320FS098FT006 yo‘miab tikish mashi- 
nasi uchun har 4 oyda o*rta ta’mir bajariladi.

---

0 ‘rtata’mirgrafigigaasosanROOT texnigita’mirboshlanishidanuch 
kun ilgari chilangar ta’mirchiga naiyad yozib beradi. Chilangar- ta’mirchi 
qo‘lidagi naryadgaasosan, tikuv mashinasini agregatdan olib o‘miga boshqa 
tikuvrrmshinasimqo‘} ^ v a o ‘zinmgisho‘midamashinanita’mirlaydi. 0 ‘rta 
ta’rnir tugaganidan keyin ta’mirchi ta’mirlangan tikuv mashinasini ROOT 
texnigi, bosh mexanik va bo‘ lim o‘rtasidan iborat bo‘ Igan komissiyaga top- 
shiradi. Agar ta’mirlangan tikuv mashinasi 3 kun nuqsonsiz ishlasa, mashi- 
na o‘rta ta’mirdan keyin qabul qilib olingan hisoblanadi.
Joriy ta ’mirlashda
bar bir chilangar ta’mirchiga ma’lum bir shartli bir- 
likdan iborat texnologik paik biriktirib qo‘yiIadi. Bitta «JUKb> DLN-5410- 
6 tikuv mashinasiga xizmat ko‘rsatish va uni ta’mir qilishga ketadigan mehnat 
hajmi xizmat ko‘rsatish murakkabligining shartli birligi qilib olinadi. Tikuv 
mashinasi konstruksiyasi, tuzilishi, uni sozlash, moylash qanchalik murakkab 
bo‘lsa, shu mashinaga to‘g‘ri keladigan shartli birliklar miqdori ham shuncha 
ko‘p bo‘ladi. Masalan, «DUPKOPP» firmasining 265-15203 rusumli tikuv 
mashinasigaxizmatko‘rsatish2ta, 2 tugma qadaydigan yarimavtomatlariga xizmat ko‘rsatish 3 ta, «Brozer» 
firmasining halqa yurmaydigan LH4-B814-4 yarim avtomatik tikuv mashi- 
nasiga xizmat ko‘rsatish murakkablikning biryarimta shartli birligiga teng 
deb hisoblanadi. Tikuv mashinalarida tikuvchining o‘zi mustaqil tuzata ol- 
maydigan nuqson chiqib qolsa, u holda tikuvchi master (usta)ga murojaat 
qiladi. Usta esa navbatchi bilan bog‘ lanib, ish o‘mini aytadi, navbatchi esa 
chilangar- ta’mirchini chaqirib, mashina soz holatgakeltiriladi.
Joriy va o‘ rta ta’mir ta’mirlashning asosiy turlaridan bo‘Ub, uni o‘ z 
vaqtida va yuqori sifatli qilib o‘tkazish jihozning ishonchli ishlashini 
ta’minlaydi va xizmat muddatini uzaytiradi.