Yem-xashak yetishtirish agronomiya asoslari

Bug‘doy
Ahamiyati.  Bug'doy  eng  k o ‘p  tarqalgan  asosiy  donli  o'simliklardan 
biri  hisoblanadi.  Butun  dunyo  xalqlarining  yarmidan  k o ‘p rog‘i  oziq- 
ovqat  sifatida  bug'doy unidan  foydalanadi.  Bug‘doy  donining tarkibida 
oqsil  va  kraxmal  ko ‘p.  Oqsil  m oddalar  asosan  kleykovina  tarkibida 
bo‘lganligi  uchun  uning  unidan  sifatli  non  tayyorlanadi.
Bug'doy noni o ‘zining ta ’mi, to'yimliligi va hazm bo‘lishi bilan yuqori 
baholanadi.  Bug'doy  donining  tarkibida  uning  naviga,  ekish  sharoitiga 
q arab   11,0  foizdan  18-19  foizgacha  oqsil  moddasi  b o ‘ladi.  Bug‘doy 
nonidagi oqsilning hazm bo‘lishi 95 foizni tashkil qiladi. Bundan tashqari 
b u g ‘doy  donidan   yorm a  ta y y o rla n a d i,  uni  m ak aro n   va  q a n d o la t 
sanoatlarida  ishlatiladi.
Bug'doyning  doni,  somoni  va  poxoli  yem-xashak  sifatida  chorva 
hayvonlariga beriladi. Bug'doyni yanchishdan chiqqan chiqindilari chorva 
m ollari  uchun  yuqori  sifatli  ozuqa  hisoblanadi.  Bug‘doy  donining 
to ‘yimliligi  1,16 ozuqa birligiga  teng.
Texnikada bug‘doy donidan spirt, kraxmal, kleykovina, dekstrin, kley 
va  boshqa  har  xil  mahsulotlar  olinadi.
Tarixi.  Bug‘doy eng qadimgi  madaniy  o'simliklardan  hisoblanadi.U 
Misrda bizning eramizdan  olti ming yil oldin  ekilgan,  bu davrda Misrda 
sug ‘o riladigan  dehqonchilik  riv ojlang an   b o ‘lgan.  Z ak avk aziyad a, 
U krainada,  Yevropa va  0 ‘rta  Osiyoda  bug'doy  bizning eramizdan  to 'rt 
ming yil oldin ekilgan. Bug'doyning kelib chiqishi va uning birinchi ekilgan 
mintaqalari  to'g'risida  aniq  bir  m a’lumot  yo'q.
Lekin  hozirgi vaqtda  ham  Arm aniston,  Gruziya va  O zarbayjonning 
to g 'li  rayonlarida  bug'doyning  ju d a   k o 'p   yovvoyi  tu rlari  uchraydi. 
Shunga  k o 'ra   bug'doyning  kelib  chiqish  markazi  Markaziy  Osiyo  deb 
hisoblanadi.
H ozirgi  vaqtda  bug'doy  b u tun  yer  sharida  o'zining  ekin  m aydoni 
bo'yicha boshqa ekinlar orasida birinchi o'rinda turadi va u yer sharininig 
hamma  qismlarida  ekilib,  ekin  maydoni 213,8  mln.  gektar ( FAO  2004) 
yemi  tashkil  qiladi.
H o zirg i  v aq td a  0 ‘zb ek isto n d a  b u g 'd o y   asosiy  e k in la rd a n   biri 
hisoblanib,  uning  ekin  maydoni  1,1  mln.  gektar  yerni  tashkil  qiladi.