Yarim o’tkazgichli Si(P) – kristallarni tezlashtirilgan protonlar bilan nurlantirish natijasida ularning elektrofizikaviy xossalarini o’rganish”

10-rasm. Zaryadlangan zarrachalarning moddada energiya yo’qotishlarni solishtirish.

10-rasmga qarab proton ham zaryadi jihatdan ko’p ham farq qilmasligini bilishimiz mumkin.Ammo, massasi va boshqa parametrlari farq qilganligidan uning ionzatsion parametrlari farqli bo’ladi.

3 - rasm.Modda bilan og'ir zarralar energiyasining o'rtacha o'ziga xos ionlashtiruvchi yo'qotishlariga bog'liqligi

3. Yo'l birligida o'ziga xos energiya yo'qotilishi zarrachalarning tezligi (va shuning uchun kinetik energiya) ning juda murakkab funksiyasidir. Ushbu qaramlik rasmda sxematik tarzda tasvirlangan. Bu erda abscissus o'qi bo'yicha kinetik energiya Mc 2 o'z energiyasining birliklarida qoldiriladi vaordinat bu zarrachaning o'rtacha energiya yo'qotilishi atrof–muhitning ionlanishiga bog'liq.Rasmning barcha murakkab egri A, B, C, D, E, F harflari bilan ushbu qaramlikning xarakterli xatti-harakatlari bilan alohida bo'limlargabo'linadi. Zarrachaning noaniqligi,ya'ni E < Mc² va b < 1 bo'lgan holatga mos keladi, boshqa tomondan, u juda tezdir, chunki atomlarning barcha elektronlari bepul deb hisoblanishi mumkin. Ushbu sohadagi egri xatti-harakati (BC) Bete-Bloch formulasida kvadrat qavslardan oldin koeffitsient bilan belgilanadi:
yoki
Nerelativistik sohada bunday qaramlik_, elektronga uzatilgan impuls p er = F·t, t ning o'zaro ta'sir vaqtiga bog'liq bo'lib, bu o'z navbatida t ~ 1/V zarrachasining tezligiga teskariproportsionaldir. ~1/E qaramlik (dE/dx ~ 1/V²) relativistik tezliklarga to'g'ri keladi. V c C bilan qavslar oldidagi koeffitsient minimal qiymatni oladi.
egri maxsus ionlashtiruvchi yo'qotishlar yana ortib bormoqda. Zararning bu o'sishi logaritmik a'zoning kattaligidan kelib chiqadi, chunki
. Ushbu omil logaritma belgisi ostida bo'lgani uchun, yo'qotishlarning o'sishi sekin − "logaritmik". Energiya ortishi bilan dE/dx logaritmik o'sishi odatda ionlashning relativistik ko'tarilishi deb ataladi. DE / dx V ~ da minimal qiymatga yetganidan keyin boshlanadi 0.96 C. qisman, bu ko'tarilish yaqin to'qnashuvlardan kelib chiqadi, chunki maksimal uzatiladigan energiya ortadi ∆e_max, qisman esa b max ning relativistik o'sishi tufayli uzoq to'qnashuvlardankelib chiqadi.Atrof-muhit parametrlaridan ionlashtiruvchi yo'qotishlarning bog'liqligi.