Yarim o’tkazgichli Si(P) – kristallarni tezlashtirilgan protonlar bilan nurlantirish natijasida ularning elektrofizikaviy xossalarini o’rganish”

4- rasm. Zaryadlangan zarrachaning elektron bilan o'zaro ta'sirining sxemasi.

Shunday qilib, og'ir (M >> me) moddadan ( << c) zaryadlangan (Ze) zarrachalarning o'tishini ko'rib chiqsak. Keling, bu zarrachani juda tez ( >> vop6) deb hisoblang, barcha atom elektronlari bepul deb hisoblanishi mumkin. Zaryadlangan zarrachaning elektron bilan o'zaro ta'sirining ishlashi ishlab chiqarish, biz bu zarrachaning uning traektoriyasidan (b – ta’sir parametr) b masofada turib bir elektron muhit bilan o'zaro ta'sirini tahlil qilamiz (4-rasm). Elektrostatik ta'sir o'tkazish elektron zarrachaning harakat yo'nalishiga perpendikulyar yo'nalishda impuls oladi. Elektronning impulsining uzunlamasini komponenti nolga yaqin, chunki zarrachaning elektronga yaqin va uni olib uchun mos keladigan qismlar qismra teng (agar zarrachaning energiya yo'qotilishi kichik bo'lsa) va yo'nalishhidda qarama. Shunday qilib, M > > me, bunday bir shovqindan keyin zarrachaning harakat yo'nalishini o'chirishni olish mumkin emas.
Shunday qilib, zarracha va o'rta elektronlar orasidagi pendant kuchlarining ta'siri natijasida bu elektron momentni oladi,bu yerda
va ifodalardan foydalanishimiz mumkin.Bu esa, o’z navbatida quyidagini hosil qiladi
(13)

Impuls uchun yuqoridagi ifodani topamiz.

Ionlashtiruvchi yo'qotishlarning zarracha parametrlariga bog'liqligi. Maxsus ionlashtiruvchi energiya yo'qotilishi zarrachaning zaryad kvadratiga mutanosib. Bu shuni anglatadiki, ionlashtiruvchi yo’qotishda temir bir xil tezlikda protonga qaraganda 676 marta ko'proq energiya moddasini ionlashtirishga yo'qotadi.Muayyan yo'qotishlar m zarrachasining massasiga bog'liq emas, bu ularning massasi emas, balki zarrachalarning elektr zaryadlarining o'zaro ta'siri tufayli yuzaga keladi. Biroq, agar bir xil kinetik energiyaga ega bo'lgan turli zarrachalarning ionlanishiga zarar yetkazilsa, unda zarrachaning massasi logaritmik a'zodan oldingi koeffitsientga muqarrar ravishda kiradi, chunki v² ~ E/M. nolyativ holatda ionlashtiruvchi yo'qotishlar zarrachalarning tezligi kvadratiga teskari proportsionaldir:
ya’ni, . ( 1)

Shuning uchun, bir xil kinetik energiyaga ega bo'lgan zarralar uni ionlash uchun yo'qotadi, ularning massasi qanchalik katta bo'lsa. Misol uchun, uning yo'lining birligida, deytron bir xil kinetik energiyaga ega protonga nisbatan 2 marta ko’p energiya yo’qotadi.Shuning uchun biz modda bilan zarrachalarning o’zoro ta’sirlarini ko’rib chiqamiz.Quyidagi grafikda moddaga kelib tushayotgan ya’ni nurlantirayotgan zarrachalarni solishtirib ko’ramiz.

Turli zaryadli zarralarni energiyasini ionizatsion yo’qotishlari bilan birgalikda ko’rib chiqamiz.