|
Boshqaruv va moddiy ta’minot Yaponiyada maktab, oliy ta’lim, o’quv tarbiya ishlarini ta’lim, fan va madaniyat vazirligi markazlashgan holda boshqaradi (Ionbusho). Uning boshqarish huquqiy kafolatiga ta’lim, fan, madaniyat va diniy muassasalar, shuningdek, kosmik fazoni tadqiq qilish ham kiradi.
Ma’muriy jihatdan Yaponiya 47 prefektura (taxminan viloyat), 3262 munitsipalitetga bo’linadi. Munitsipalitetlar prefekturalar tarkibiga kirishiga qaramay, boshqaruv ishida ma’lum mustaqilliklarga egadirlar.
Har bir prefektura va munitsipalitet qoshida 5 kishidan iborat kengash ta’lim masalalari bilan shug’ullanadi. Kengash a’zolarini teng huquqli asosda prefektura gubernatori va munitsipalitet boshlig’i tayinlaydi. Bu tizim 1948 yil joriy qilingan.
Munitsipalitet majburiy ta’limni boshqaradi va uning taqdiri uchun javob beradi.
Prefektura esa katta o’rta maktab, nogironlar maktablari, nodir san’at, tabiat, tarix muzeylari va sport inshootlarini boshqaradi.
O’qituvchilar malakasini oshirishga, maktab, muzey, fuqarolar klubi, yoshlar markazi, qiroatxonalar uchun pul mablag’larini mahalliy hokimiyat ajratadi.
Ta’limga ajratilgan jamoat fondi quyidagi tarkibga ega:
Mahalliy hokimiyat hissasi 47,3 foizi;
Prefektura hissasi 26,1 foiz;
Munitsipal boshqarma hissasi 24,6 foiz.
Umuman, Yaponiya ta’limiga mamlakat yalpi daromadining 8,6 foizi sarflanadi.
Oliy ma’lumotlilar Bitiruvchilarning mutlaq ko’pchiligi xalq xo’jaligining turli sohalarida samarali mehnat qiladilar. Oliy ma’lumotli mutaxassislar soni jihatidan Yaponiya jahonda ikkinchi o’rinda turadi. Ming ishchiga 190 ta oliy ma’lumotli mutaxassis to’g’ri keladi. Bu ko’rsatkich AQShda har ming kishiga 294, Buyuk Britaniyada 138, Frantsiyada 115 nafardir.
Bitiruvchilarga eng yuqori haq tulanadi. Erkaklarga nisbatan ayollar bajarilgan bir xil ish uchun 10 foiz kam haq oladilar.
Muammolar va rejalar
Yaponiya iqtisodini rivojlantirish va yangi-yangi ishlab chiqarish texnologiyasini joriy etish bo’yicha ulkan yutuqlarni qo’lga kiritdi. Bunga sabab, aholi ma’lumot darajasining yuqoriligidir. Yaponiya ta’limining asosiy maqsadi va mazmuni aholini zamonaviy texnik hamda texnologik jarayonlar bilan jihozlangan hozirgi zamon sanoatida samarali ishlashra moslashtirishdir. Mamlakatda maktabga muhim ijtimoiy vazifani bajaruvchi, jamiyatning olg’a siljishini ta’minlovchi dargoh deb qaraladi va xalq tomonidan e’zozlanadi.
Yaponiya ta’limidagi muammolar ustida so’z ketadigan bo’lsa, bu birinchi navbatda yuqori kategoriya, baho, reyting uchun o’quv muassasalari o’rtasidagi raqobat va kurashdir. Bu masalani Yaponiya ijtimoiy shiroitida oqilona hal etish juda qiyin. Chunki, yuqori toifali oliy o’quv yurtlarga asosan badavlat oilalarning bolalarigina kirib o’qiydilar. 1960 yillardan boshlab bu muammolar atrofida noroziliklar va ihtiloflar kuchayib ketdi.
Fuqarolar xususiy bilim maskanlarini kamaytirib, davlat tasarrufidagi o’quv yurtlarini ko’paytirishni talab qilmoqdalar.
1984 yilda Yaponiya hukumati ta’limning muvaqqat qo’mitasini tuzdi. Xuddi shu yili Yaponiya o’qituvchilari Kengashi ta’limni isloh qilish bo’yicha o’z kengashini ta’sis etdi. Isloh qilish loyihasi quyidagilardan iborat:
tinchlik va xalqaro birdamlik;
inson huquqlari va ijtimoiy tenglik;
bilim olishga umrbod huquqiy kafolat;
ta’limda mustaqillik, o’zaro tajriba almashish, muloqot;
islohotni amalga oshirishda xalqning keng ishtirokini ta’minlash.
Bu kengash tarafdorlarining fikricha, bilim olish majburiy emas, huquqiy bo’lishi, bilim olishga intiluvchilar birikishlari, uning taraqqiyoti uchun kurashuvlari kerak. Har holda, yapon ta’limi kontseptsiyasida yaqin kelajakda o’zgarshilar bo’lishi ham ko’zda tutilmoqda.
Xulosa
Yuqoridagilardan ko’rinib turibdiki, Yaponiyada ta’lim tizimi ham shaklan, ham mazmunan yuksak uyg’unlik kasb etgan. Ibrat olsa, o’rganish arziydigai jihatlari ko’p. E’tiborli yana bir tomoni – Yaponiyada faqat milliy an’analar bilan cheklanib qolmay, jahondagi Amerika, Frantsiya, Germaniya kabi taraqqiy etgan mamlakatlarning ilg’or pedagogik ish tyajribalari ham ijodiy o’zlashtirilgan.
Bunday tajriba yangilanish jarayonini kechirayotgan mustaqil Respublikamiz ta’lim tizimini yanada yuqori pog’onaga ko’tarishda qo’l kelishi shubhasiz. Hamma gap masalaga mahalliy sharoitdan kelib chiqqan holda ijodiy yondashishda, tashabbuskorlik va tashkilotchilik kursatib ish yuritishdadir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
