«Yangiyo‘l Poligraf Servise» Tashkent – 2017 A. S. Sagdullaev, V. A. Kosteckiy Áyyemgi dúnya tariyxí

Tayvan a.
Xaynan a.
Mil. avv. II ming yillikda 
Shan davlatning 
hududi
Milodiy II asrda 
xal
q q
o‘zg‘olonlari 
bo‘lib o‘tgan joylar
QUBLA QITAY
T
EŃIZI
Panyuy (Guanchjou)
U
llı
Qıtay diywalı
Xuanxe
Yantszi
Este saqlań!
Qıtayda dás-
lepki civilizaci-
yalar Xuanxe 
hám Yanczi 
dáryaları 
boylarında 
payda bolǵan.
jıllıqta
Qıtayda qáwimler awqamları pay da 
bola basladı. Bul mámleketti 
Sya
dinastiyası 
húkimdarlıǵı basqarıp turǵan. Eramızǵa 
shekemgi II mıńjıllıqtıń birinshi yarımında 
Shan 
mámleketiniń qáwimleriniń baslıǵı Sya 
dinastiyası patshasınıń taxttan awdarıp, mám-
leketti ózine boysındırǵan.
Sol tárizde mámleket atı ham onıń bas 
qalası atı siyaqlı «
Shan
» deb atalgan. 
Eramız-
ǵa shekemgi II mıńjıllıq 
aqırında Shanǵa 
qońsılas shjou qáwimi bastırıp kiredi, onıń 
húkimdarı Shan jerlerin ózinikine qosıp aldı 
hám «
Chjou
» degen úlken mámleketti qurdı. 

---

70
Bay 
ámeldarlardıń 
turaq jayı
Chjou 
mámleketiniń
húkimdarı
Ó
zińizdi sınań!
Xuanxe hám Yanczı – ...
Shan – ... Chjou – ...
Mámlekettiń úlkenligi sebepli húkimdarlar onı 
«
Zafaryor
» yamasa «
Orta patshalıq
» dep, 
ózlerin bolsa «
Aspan ulları
» dep ataydı. Pútkil 
oraylıq Qıtay mine usı mámleket quramına kir-
gen edi.
Xalqınıń kásipleri
Diyqanshılıq Qıtayda ázelden itibarlı hám 
maqtanıshlı kásip esaplanıp kelgen. Tiykarǵı 
diyqanshılıq eginleri qara biyday hám biyday 
bolǵan. Sońın ala qıtaylılar salı jetistire basladı, 
salı tuqımı Hindistannan alıp kelingen. 
Qıtay xalqı sońın ala «
shay
» teregin de 
je tistire basladı, onıń japıraqlarınan shıpalı 
ishimlik bolǵan «shay» tayarlanadı. Shay tez 
arada pútkil dúnyaǵa tarqaldı. 
Tut daraǵın jetistiriw Qıtay xalqınıń tiykarǵı 
kásibinen biri bolǵan. Tut japıraǵı menen ji-
pek qurtı baǵıladı. Jipek qurtları pillelerge 
talshıqlardı oraydı, pilleden bolsa júdá jeńil 
hám tınıq gezleme bolǵan jipek tayarlanadı
.