Yangiasr avlopi

Jek  London

nuqtayi nazaridan uning hamma a’zolari bus-bu- 

tun, soglom va me’yorida ishlayotgan ekan.

-   Hech  qanday  kasalingiz  yo‘q,  mister  Iden,

-  dedi vrach,  -  mutlaqo.  A’zoyi badaningiz hay- 

ron  qolarli  darajada  soglom,  havasim  keladi. 

Sihat-salomatligingiz  juda  yaxshi.  Kolcrak  qa- 

fasingiz zo‘r! Har qanday ovqatni ham hazm qila 

oladigan  me’dangizni  e’tiborga  olsak,  bunday 

organizm  mustahkam  sogliq  va  kuch-quwat 

garovidir.  Bunaqa  odam  mingtadan,  hatto  o‘n 

mingtadan  bitta  chiqib  qoladi.  Siz  yuz  yil  ya- 

shashingiz mumkin, agar bironta baxtsiz hodisa 

yuz bermasa.

Lizzi  unga  to‘g‘ri  tashxis  qolgan  edi,  bunga 

Martin  ishondi.  U jismonan  soppa-sog‘  edi.  Le­

kin uning ichida qandaydir dardi bor edi, u faqat 

janubiy dengizlardagina bu dardiga davo  topish 

umidida  edi.  Eng  yomoni  shu  boldiki,  u  endi 

safarga  otlanganida  birdan  yolga  chiqish  ishti- 

yoqi qolmadi. Tinch okeani nazarida, buijuaziya 

madaniyatidan zarracha ham durustroq emasdi. 

U sayohat haqida o'ylaganida hech qanday ruhiy 

ko^arinkilikni  sezmasdi,  bil’aks,  oldidagi  safar 

uni azobga solar, shuning uchun tezroq kemaga 

chiqa qolsam-u, ortiq hech nimaning tashvishini 

qilmasam, hech nimani oyiamasam, derdi.

Oxirgi  kun  Martin  uchun  chinakam  azob- 

uqubatli boldi.  Bernard Xigginbotam va Gertru­

da bolalari bilan,  German Shmidt Meriyen bilan 

gazetalardan Martinning safarga jo‘nab ketayot- 

ganini bilib, vidolashgani kelishdi.  Undan keyin 

Martin  ba’zi  ishlami  bitirish:  cheklar  bo^icha 

haq  to lash,  shilqim  muxbirlarning  istagini  ba-

---

Martin  Iden

595

jarish bilan band boldi. Lizzi Konolli bilan kechki  ' 

maktab ostonasida oyoq ustida xayrlashdi. Meh- 

monxonaga qaytib kelib,  u yerda Joni uchratdi;

Jo  kun  bo'yi  kirxonadan  chiqmay ishlab,  kech- 

qurun  qoli  bo‘shabdi-yu,  glzillagancha  uning 

oldiga  kelibdi.  Bu  hoi  Martinning sabr kosasini 

toshirib yuborgan bolsa ham,  asab bilan kreslo 

yondorini  changallagancha  yarim  soatcha  osh- 

nasining valaqlashiga quloq solib o'tirishga o‘zini 

majbur etdi.

-   Esingda bolsin,  Jo,  -  dedi u  gap  orasida,  -  

bu  kirxonaga  birov  seni  boglab  qo^gani  yo‘q. 

Ko'ngling  istagan  paytda uni  sotib  pulini  kolcka 

sovurib  yuborishing  mumkin.  Qachonki,  bu  ish 

joningga tegsa-yu yana  darbadarlik qilging kelib 

qolsa, darrov juftakni rostla. Ko'ngling qanday ya- 

shashni istasa, shunday yashashga harakat qil!

Jo bosh chayqadi.

-   Yo‘q,  endi,  men  katta  yollarda  sargardon 

bolib  yurmayman.  Sayoq  yurish  juda  yaxshi 

narsa-yu, ammo bir tomoni yomon-da, men qiz- 

lami  aytyapman.  Qizlarsiz  turolmayman!  Xoh- 

lasang-xohlamasang  shu.  Lekin,  о‘zing bilasan, 

sayoq  yurish  uchun  so'qqabosh  bolish  kerak. 

Ba’zida,  musiqa  sadosi  eshitilib  turgan  bironta 

uy  oldidan  o'tib  qolasan,  derazadan  qarasang, 

do‘ndiqqina oyim qizlar qordek oppoq ko^lak ki- 

yishib  kula-kula  raqs  tushayotgan  boladi!  Eh, 

padariga la’nat! Tugllganingga pushaymon bolib 

ketasan kishi.  Men bog‘ sayrini,  raqs tushishni, 

oydin  kechada  kezib  yurishni  va  hokazolami 

juda yaxshi ko'raman. Sayoq bolib joirish qayoq- 

da-yu, kirxonaga xo‘jayin bolib olib, bashang ki-

---

596

Jek  London

'

yinib,  cho'ntakka har ehtimolga qarshi bir siqim 

dollar solib yurish qayoqda! Kecha men bu yerda 

bir do‘ndiq qizni ko‘z ostimga olib qo'ydim.  Qani 

endi,  hoziming  o'zginasida  uylanib  ola  qolsam, 

rost  aytyapman.  Kun  bo'yi  o'sha  qizni  eslagan- 

imda,  suyunganimdan  yuragim  qinidan  chiqib 

ketay  deydi.  Ko'zlari  chunonam  muloyim,  ovozi 

bolsa  misli  nafis  musiqiy  kuy.  Oh,  Mart,  nega 

endi  uylanmaysan-a?  Shuncha  pul  bilan  eng 

go‘zal qizga uylanib olsang boladi!

Martin jilmayib  qo*ydi  va  nima uchun  odam- 

larda uylanishga  mayl  tugllarkin,  deb  ich-ichi- 

dan taajjublandi. Bu narsa Martinga ham g'alati, 

ham tushunib bolmaydigan narsadek tuyuldi.

U  safarga  jo‘nashi  oldidan  «Maripoza»  pa- 

lubasida  turib,  kuzatuvchilar  orasida  Lizzi 

Konollini ко‘rib qoldi. «Qizni о‘zing bilan olib ket», 

deb pichirladi unga doxiliy bir ovoz.  «Axir oliyja- 

noblik  ko‘rsatish  nechoglik  oson,  qizni  esa  be- 

had xushbaxt qilgan bolasan». Martin bir soniya 

olib  ketsammikin,  deb  oyianib  qoldi,  lekin  shu 

zahotiyoq  bu  o*y  vahimaga  aylandi.  Martinning 

charchagan  qalbi  norozilik  bildirdi.  U  paroxod 

bortidan yiroqlasharkan;  «Yo‘q,  azizim,  sen juda 

og‘ir kasalsan», deb pichirladi.

Martin  o‘z  kayutasini  ichidan  berkitib  oldi 

va to  paroxod  ochiq dengizga  chiqquncha  o‘sha 

yerda o'tirdi,  Ovqat paytida kayut-kompaniyada 

Martinni  eng  faxriy  o‘ringa  -   kapitanning  o‘ng 

tomoniga  o'tqazdilar,  shu  onning  o‘zida  Martin, 

«Maripoza»dagi  yolovchilaming  hammasi  um 

zo‘r e’tibor bilan kuzatayotganini payqadi;  sayo- 

hatga chiqqan malum va mashhur shaxs  odat-

---

Martin  Iden

597

da  shunday  e’tiborga  sazovor  bolar  edi.  Biroq  ^ 

bironta  ham  mashhur  shaxsning  o‘z  atrofidagi 

kishilardan  Martinchalik  hafsalasi  pir  bolma­

gan edi.  Bu buyuk odam vaqtining ko‘p qismini 

palubada  ko'zini  yumib  yotish  bilan  o'tkazardi, 

kechqurun  esa yotib  uxlagani  hammadan  oldin 

kirib ketardi.

Bir-ikki  kundan  keyin  yolovchilar  dengiz 

kasalidan  tuzalib  o'zlariga  kelishdi,  endi  ular 

ertalabdan  kechgacha  salonma-salon  kezib 

yurishar,  palubani  aylanishardi.  Martin  ular 

davrasida qancha ko‘p  bolsa,  shuncha asabiy- 

lashardi. Vaholanki, u o'zining nohaq ekanligini 

tushunardi.  Har  ne  bolganda  ham  bular  dil- 

bar va xushfel kishilar edi,  buni  e’tirof etishga 

o'zini  majbur  qilgan  bolsa  ham,  baribir,  «ular 

hammasi burjuaziyaga o'xshash ma’naviy mah- 

dud va aql bobida ojiz»,  deb ko'nglidan o'tkazib 

qo^ardi.  Martin  bu  odamlar bilan  suhbat  qur- 

ganida  zerikib  ketardi,  nazarida,  ular  omi  va 

bema’ni  odamlarga  o'xshardi.  Xushchaqchaq 

yoshlarning  shov-shuvi  uning  asabiga  tegar- 

di.  Yoshlar bir yerda jim o‘tirisholmas:  paluba- 

ning  u  boshidan  bu  boshiga  yugurishar,  ser- 

so29  oynashar, delfinlarni maroq bilan tomosha 

qilishar,  uchuvchi  baliqlar  galasini  ko'rganda 

chinqirishib yuborishardi.

Martin ko‘p uxlardi.  U ertalabki nonushtadan 

keyin, shezlongga yetib qoligajurnal olar, ammo 

uni  hech  o'qib  tugata  olmasdi.  Bosma  satrlar 

uning  ko'zini  tindirardi.  U  odamlaming  yozish 

uchun  mavzu  topganidan  ajablanar  va  ajabla-