Yangiasr avlopi

18 Bosmaxonada terilgan matnlarni sahifalarga bo'luvchi.

---

yigit doim his qilib turardi.  Rost, Ruf bu to‘g‘rida 

uning  yuziga  shartta  aytmasa  ham,  har  holda, 

unga shama qilib turardi. Ruf xafa bolmas, lekin 

ma’qullamasdi  ham;  holbuki,  unchalik  yuvosh 

tabiat  bolmagan  boshqa  ayol  uni  ranjitaverish- 

ganidan  albatta  achchiqlangan bolardi.  Ruf o‘zi 

qayta tarbiyalamoqchi bolgan odam qayta tarbi- 

yalanmayotganidan achchiqlanardi, xolos.  Dast- 

labki paytlarda birmuncha itoatkor bolib tuyul- 

gan  Martin  keyinroq birdan  oyog'ini  tirab  turib 

oldi-yu, mister Morzga ham, mister Betlerga ham 

o'xshashni istamadi.

Ruf Martinning diqqatga loyiq, muhim tomon- 

larini  payqamas  yoki  tushunmasdi,  bu  undan 

ham yomon edi.  Inson hayotida mavjud bolgan 

hap  qanday  shaklga  ham  moslana  oladigan 

halimday yumshoq bu odamni Ruf o‘jar va qay- 

sar deb hisoblardi, chunki u Martinni o‘zi bilgan 

birdan-bir  qolipga  solishga  ojiz  edi.  Ruf  uning 

fikrlari  parvozini  kuzatishga  qodir  emas  edi  va 

Martin  Rufning  qurbi yetmaydigan  cho‘qqilarga 

chiqqanida,  qiz  uni  shunchaki  adashyapti  deb 

hisoblardi.  Qiz otasining, onasining,  akalarining 

va hatto Olnining mulohazalariga ham tushunar- 

di-yu, Martinga tushunmas edi va buning uchun 

aybni  Martinning o‘ziga to'nkardi.  Haqiqatni ja- 

honga  taratishga uringan  so‘qqabosh  kishining 

azaliy fojiasi tayyorlanayotgan edi.

Bir kuni Martin Ruf bilan Praps va Vanderuo- 

ter haqida bahslashib qoldi.

-  

Siz  e’tibor  qozongan  har  bir  kimsa  oldida 

ta’zim  qilishga odatlanib  qolgansiz,  -  dedi  Mar­

tin.  -  Ularning e’tiborli va ulkan  nufuzli  odam-

298 

Jek  London

---

Martin  Iden

299

lar  ekanligiga  qo'shilaman,  ularni  Qo‘ 

Shtatlaming  adabiyot  tanqidchilari  deb  ata- 

shadi.  Har  bir  maktab  muallifi  Vanderuotemi 

Amerika munaqqidlarining dohiysi deb tan oladi. 

Lekin  men  uning  asarlarini  o'qib  ko'rgan  edim, 

mohir  mahmadonalikning  eng  oddiy  namuna- 

si  bolib  tuyuldi  menga.  Tumtaroq jumlalar  bi­

lan niqoblangan yuzaki mulohazalardan boshqa 

hech vaqo yo‘q.  Praps  ham undan  qolishmaydi. 

Chunonchi,  uning  «0 ‘rmon  baxmal  о tlari»  ma- 

qolasi g‘oyat chiroyli yozilgan.  Bironta ham ver- 

gulini olib  tashlab  bolmaydi,  umumiy ohangiga 

kelsak,  bay-bay,  naqadar  dabdabali!  Qo'shma 

Shtatlarda eng katta haq oladigan tanqidchi shu 

boladi. Lekin, qo‘polligimni xudoning o‘zi kechir- 

sin,  ochig'ini  aytganda,  u  aslo  tanqidchi  emas. 

Angliyada  tanqid  san’ati  ancha  yuksak  saviya- 

da turadi. Gap shundaki, bu singari tanqidchilar 

hamma vaqt barchaga malum haqiqatni takror- 

laydilar;  bu  haqiqat  ularning  yozuvlarida  ham 

dabdabali,  ham yuksak  axloqiy  tus  kasb  etadi. 

Ular og‘izdan og‘izga o‘tib yuruvchi mulohazalar 

jarchisi, xolos. Ularning tanqidiy maqolalari yak- 

shanbalik xutbani  eslatadi.  Har qanday yol  bi­

lan bolsa ham, ingliz filologlarini qollab-quwat- 

laydilar,  filologlar esa,  o‘z navbatida,  bu tanqid- 

chilarni  qollaydilar.  Na  ularning,  na  bularning 

bosh chanogl ostida bironta mustaqil g'oyaning 

maskan qurganini ko‘ra olasiz. Ular faqat barcha 

e’tirof etgan  narsalarnigina  biladilar  -   ochig'ini 

aytganda -  ularning  o'zini  hamma e’tirof etgan. 

Barcha  tasdiqlangan  g‘oyalar ularga xuddi  pivo 

shishasiga  yopishtirilgan  yorliq  singari  chippa

shma

---