Yangiasr avlopi

Martin  Iden

143

lan universitetga bordi va  nafasini ichiga 

laboratoriyada  olib  borilayotgan  tajribalami ka- 

moli ehtirom bilan kuzatdi,  fizika professorining 

leksiyasini tingladi.

Lekin adabiyot mashg4ilotlarini ham bir chet- 

ga  yig‘ishtirib  qo'ymadi.  Uning  qalami  ostidan 

ocherk va  hikoyalar  tumaqator  tizilishib  chiqib 

kelardi,  buning ustiga u yana, jumallarda bosi- 

layotgan  she’rlarga  o'xshash  oddiygina  she’rlar 

ham  yozishga  vaqt  topardi;  keyin  birdan  qu- 

yushqondan  chiqib  ketib,  ikki  hafta  ichida  oq 

she’r  bilan  bir  tragediya  yozib  tashladi,  lekin 

bu  asami  besh-olti  noshir  o‘sha  zahoti  chiqit- 

ga  chiqarib,  Martinni  taajjublantirib  qoydi.  Bir 

kuni u  Genlining asarlarini mukkasidan tushib 

o‘qib  chiqdi-yu,  «Kasalxona  karavotida yozilgan 

dostonlar»ga  o'xshatib,  dengiz  haqida  bir  tur- 

kum  she’r  yozdi.  Bu  orzular  bilan  tolib-tosh- 

gan,  jangovar  ruhdagi  porloq  va  ta’sirchan  od- 

diy  she’rlar  edi.  Martin  bu  she’rlariga  «Dengiz 

qo'shiqlari»  deb  nom  qo^di,  bu  to‘plamini  shu 

paytgacha  yozgan  asarlari  ichida  eng  yaxshisi 

deb topdi. To'plamda o‘ttizta she’r bor edi; u bir oy 

mobaynida,  har kuni  kechqurun  bittadan  she’r 

yozgan  edi,  kun  bo^i  proza bilan  shug4illanar- 

di.  Shuni  ham  aytib  o'tish  kerakki,  Martinning 

bir kunda yozgan proza asarini yozish uchun har 

qanday manaman degan mashhur adib ham ka- 

mida bir hafta vaqt sarflagan bolardi. Lekin Mar­

tin uchun bu ish hech gap emasdi. U hatto buni 

ish deb ham hisoblamasdi. Shunchaki u endi til- 

ga kirgan edi-yu, juda ko‘p yillardan beri qalbida 

tovush chiqarmay yotgan nafosat haqidagi jami-

yutib,

---

ki orzu va fikrlari endi har qanday g'ovlami bu- 

zib, qudratli va yangroq oqim singari sirtga otilib 

chiqa boshlagan edi.

Martin  o'zining  «Dengiz  qo‘shiqlari»ni  hech 

kimga  ko'rsatmadi  ham,  hech  qayoqqa  yubor- 

madi  ham.  Uning  muharrirlarga  ishonchi  qol- 

magan  edi.  Ammo  bu  safar  o‘z  asarini  muhar­

rirlarga ishonchi qolmaganidan olib qolgani yo‘q. 

To'plamidagi she’rlaming nafisligi uni quvontirar 

va quvonchini yolg'iz  Ruf bilan baham ko'rishni 

istardi;  Martin  o‘z  asarini  Rufga  o‘qib  berishga 

jur’at eta oladigan baxtli onlar axir bir kun keladi 

deb umid  qilardi.  Ungacha bu  she’rlarini saqlab 

qo'yishga  ahd  qildi,  ayni  vaqtda,  ularni  qayta- 

qayta o'qiyverib,  axiyri yod oldi.

U uyg‘oq vaqtida har bir daqiqani bekor o‘tkaz- 

masdi,  hattoki uxlab yotganida ham miyasi ish- 

lardi;  uning  ongi  besh  soatlik  majburiy  faoli- 

yatsizlikka  qarshi  norozilik  bildirib,  kun  bo^i 

о^lagan,  boshidan  kechirgan  har  bir  narsaga 

yopishib,  aql  bovar  qilmaydigan,  ma’nosiz  xa- 

yollami  vujudga  keltirardi.  Shunga  ko‘ra,  hech 

qachon dam olmas, uning o‘mida jisman ojizroq 

va ruhan nosog'roq odam bolganida,  allaqachon 

ko'rpa-yostiq qilib yotib olgan bolardi.  U Ruf bi­

lan  tobora  kamroq  uchrashadigan  bolib  qoldi; 

imtihonlar  boshlanadigan  ijrun  oyi  yaqinlashib 

qolgan edi, Ruf shu imtihondan o‘tsa, universitet 

diplomini  olardi.  San’at  fanlari  bakalavri!  Mar­

tin shu daraja haqida oyiaganida, Ruf juda yuk­

sak fazoga parvoz qilib ketayotganday va Martin 

unga hech qachon yeta olmaydiganday bolib tu- 

yulardi.

144 

Jek  London

---