|
Martin Iden
191
gan edi. U yolglz shu kuchni his qilardi-yu,
vaqtda, vositachilik vazifasini otayotgan hikoyani
deyarli sezmasdi; sirtdan qaragan odamga u go у о
hikoyani berilib eshitayotganday tuyulsa ham,
aslida, to‘satdan xayoliga kelib qolgan dahshat-
li, aql bovar qilmaydigan, tamomila o'zgacha bir
fikr bilan band edi. Uning xayoliga birdan erga
tegish haqidagi fikr keldi-yu, bu fikming miyasi-
ga qattiq о‘mashganligi uni qo‘rqitib yubordi. Bu
Rufga yarashmasdi. Bu unga tamomila yot fikr
edi. Uyg‘onib kelayotgan ayollik hirsi hali uni
hech qachon iztirobga solmagan edi, shu choq-
qacha u Tennison she’riyati ta’siriga g‘arq bolib,
g'aflat olamida yashar va hatto bu eng nazokatli
shoiming ritsarlar bilan qirolichalar o'rtasidagi
samimiy munosabatlar haqidagi nozik imo-isho-
ralariga ham parvo qilmasdi. Qiz uyquda edi,
birdan hayot shiddat bilan uning eshigini qoqdi.
Qo‘rqib ketgan qiz eshikning hamma zanjirlarini
solib berkitmoqchi bolgan edi, lekin endi uyg'onib
kelayotgan hislar antiqa va nihoyatda go‘zal meh-
monga eshikni keng ochishini talab qildi.
Martin Ruf o‘z fikrini aytishini mamnuniyat
bilan kutardi. U fikming qanday bolishiga hech
shubha qilmagan edi, shuning uchun Ruf faqat:
- Go‘zal, - deb javob qilganida Martin hang-
mang bolib qoldi.
Bir oz sukutdan so'ng Ruf jo'shqin ohangda
takrorladi:
- Juda go‘zal!
To‘g‘ri, bu go'zal hikoya edi; lekin hikoyada
boshqa yirik bir narsa mayjud edi, go'zallik unga
tobe edi. Martin yerda cho‘zilib yotardi; mash’um
ayni
192
Jek London
shubha bulutlari boshi uzra to‘plana boshladi...
Yana bolmadi. U so'zga usta emas. U jahonda-
gi eng ajoyib mo‘jizalami ko‘radi-yu, lekin ulami
tasvirlashga qurbi etmaydi.
- Siz qanday fikrdasiz hikoyaning... - yangi
so‘zni talaffuz etishdan tortinib, bir oz tutilib qol
di, - g‘oyasi haqida?
- G'oyasi uncha aniq emas, - dedi qiz, - men
olgan umumiy taassurot shundan iborat. Men
voqeaning borishini ilg‘ab olishga urindim, lekin
qiyin boldi. Siz haddan tashqari sergapsiz. Hi-
koyaga mutlaqo aloqador bolmagan materiallarm
olib kirib, asosiy voqeani xiralashtirib qo^gansiz.
-
Lekin bularning hammasi asosiy g‘oyaga
aloqador-ku, - deb shosha-pisha izohlay bosh
ladi Martin. - Asosiy g'oyaning juda buyuk,
olamshumul ahamiyati bor. Men butun hikoyaiu
shu g‘oya bilan sug'ormoqchi boldim. Hikoya bu
g‘oya uchun faqat qobiq vazifasini o‘taydi. Men
to‘g‘ri yoldan borayotgan edim, lekin chamam-
da, vazifani yaxshi bajara olmabman, shekilli.
Men ko'nglimdagi gaplarni izhor eta olmadim.
Ehtimol, vaqti kelib, o'rganib qolarman.
Ruf uning fikrlari inkishofini kuzata olmadi.
U san’atshunos bolishiga qaramay, bu fikrlarga
uning aqli yetmas edi. U Martinning fikrlariga
tushunmasdi va buning sababi shuki, Martin o‘z
fikrini ifodalashga no'noqlik qiladi deb oyiardi.
-
Siz juda ko‘p so‘z ishlatarkansiz, - deb tak-
rorladi qiz, - lekin ba’zi yerlari juda yaxshi chiqqan.
Qizning ovozi Martinga juda olisdan eshiti-
layotganday tuyuldi, chunki bu payt u, Rufga
«Dengiz qo‘shiqlari»ni o‘qib bersammikin, yo‘qmi,
Martin Iden
193
deb o'ylayotgan edi. Martni hasrat va umidsiz-
lik bilan jimgina. yotar, qiz esa unga tikilib o'tirar
ekan, miyasiga o‘sha erga tegish haqidagi kutil-
magan xayollar hadeb kelaverardi.
- Siz mashhur bolishni istaysizmi? - deb
so'rab qoldi birdan Ruf.
- Ha, shunday, shekilli, - deb e’tirof etdi Mar
tin, - lekin eng muhimi bu emas. Meni shuhrat-
dan ham ko'ra unga olib boruvchi yol ko'proq
qiziqtiradi. Undan tashqari, shuhrat menga
boshqa bir ishda ко‘maklashgan bolardi. Men,
ochiglni aytsam, bir narsa tufayli mashhur
bolishni istardim.
U «siz tufayli» deb ilova qilmoqchi boldi, agar
Ruf uning asarlariga birmuncha qiziqib qaragani-
da, ehtimol, shunday deb aytardi ham.
Lekin bu payt qizning xayoli Martin uchun
bir qadar munosib bolgan mansab topish bilan
band edi, shuning uchun u Martinning nima-
ga shama qilayotganini ham so'ramadi. Undan
yozuvchi chiqmasligiga Ruf qat’iy ishongan edi.
Buni Martin hozirgina o'zining sayoz yozilgan,
g'o'r asarlari bilan isbot qildi. U chiroyli gapi-
rishni o'rganib olgan edi-yu, ammo adabiy uslu-
bi juda ham no'noq edi. Qiz uni Tennison, Brau-
ning bilan va o'zining eng sevimli adiblari bilan
taqqoslar, bu taqqoslash Martin uchun qulay
emasdi. Lekin qiz dilidagi gaplarning hammasi-
ni unga aytib o'tirmadi. Uning Martinga bolgan
ragЪati talabchanligini zaiflashtirayotgan edi.
Xullas, Martinning yozuvchilikka mayl qo'yishi
shunchaki bir ishqibozlik edi, lekin vaqti kelib,
bu barham berib ketsa kerak. Ana o'shanda
194
Jek London
Martin, shubhasiz,
o ‘z
kuchini hayotning bir-
muncha jiddiyroq sohasida sinab ko‘radi-da,
muvaffaqiyat qozonadi. Rufning bunga imoni
komil edi. Martin shunday kuchliki, xohlagan
narsasiga albatta erisha oladi... Faqat tezroq
yozuvchilikni tashlasa bolgani.
-
Yozganlaringizning hammasini menga o'qib
berib tursangiz, mister Iden, - dedi qiz.
Martin sevinchdan qizarib ketdi. Qiz uning
asarlariga qiziqib qolibdi - bunga shubha yo‘q
edi. Xullas, axir u Martinning asarlarini yaroq-
siz deb topmadi-ku. U hatto ba’zi yerlarini go'zal
deb aytdi. Martin ruhlantiruvchi so'zlarni birin
chi marta eshitdi.
-
Yaxshi, - dedi Martin hayajon bilan, - sizga
so‘z berib aytamanki, miss Morz, yaxshi yozuvchi
bolaman. Men juda uzoq yol bosib keldim, bi-
laman, hali yana juda uzoq yol bosishim kerak,
lekin emaklab bolsa ham, bu yolni bosib ota-
man. —
U Rufga mashinkada bosilgan varaqlarni
uzatdi. - Mana bu - «Dengiz qo'shiqlari». Sizga
berib yuboraman, vaqtingiz bolganda uyda o‘qib
chiqing. Lekin keyin menga fikringizni ochiq ay-
ting. Tanqidiy mulohaza men uchun nihoyatda
zarur! O'tinaman, bor haqiqatni ayting!
—
Men hech nimani yashirmayman, —
deb so‘z
berdi Ruf, biroq bugun Martin bilan royirost
gaplashmaganini ko'nglidan o'tkazarkan, bun
dan keyin ham u bilan royirost gaplasha
olish-olmasligini bilmasdi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
