|
140
Jek London
'
mashq qildi. Endi u har kuni kechqurun, kun
duzi yozganlarini mashinkada ko'chirardi, bun-
dan tashqari, u awal yozgan hamma asarlarini
asta-sekin mashinkada ko‘chirib chiqa boshladi.
Lekin mashinkada bosilgan qolyozmalar ham qay-
tib kela boshlagandan keyin Martinning taajju-
bi oshdi. Uning chehrasida oj'arlik ifodasi paydo
boldi, iyagi alamzadalikdan oldinga turtib chiqdi,
lekin shunda ham qat’iyat bilan qolyozmalarini
hamon yangi-yangi manzillarga yuboraverdi.
Nihoyat, uning miyasiga, o‘z asarlarim to‘g‘ri-
sida o‘zim mulohaza yuritishim juda qiyin, de-
gan fikr keldi. U Gertrudaning fikrini bilmoqchi
boldi-da, unga hikoyalaridan ba’zilarini o‘qib
berdi. Opasining ko‘zlari chaqnab ketib, Martin
ga g4irur bilan qarab dedi:
- I-ye, ajoyib narsalar yozgansan-ku!
- Ha, ha, - sabrsizlik bilan opasining so'zini
boldi Martin. - Ochiglni ayt, senga yoqdimi?
- Voy, xudoyim-yey, - dedi opasi. - Nimaga
endi yoqmas ekan. Menga shunaqayam ta’sir qil-
diki, asti qo^aver!
Lekin hikoyasining hamma yerlari ham opa-
siga tushunarli bolmaganini Martin sezayotgan
edi. Opasining ochiq chehrasida hayronlik alo-
mati bor edi. Martin kutardi.
- Menga ayt-chi, Mart, - uzoq sukutdan so‘ng
dedi opasi, - ulaming ishi nima bilan tugadi?
Anavi mahmadona yigit bor-u... nima boldi, qiz
ga uylandimi?
Hikoyaning nima bilan tugashi Martinga syu-
jetning rivojiday ochiq-oydin ko‘rinib turardi.
Martin buni opasiga tushuntirib bergandan ke
yin, opasi:
Martin Iden
141
- E, bunaqa degin, - dedi, - nimaga
to‘ppa-to‘g‘ri shunday deb yoza qolmading?
Martin opasiga o'ntacha hikoya o'qib bergan-
dan keyin tushundiki, unga oxiri baxayr bolgan
hikoyalar yoqarkan.
- Yaxshi hikoya, nimasini aytasan, - dedi opa
si kir tog'ora ustida qaddini rostlab va xo'rsinib
turib, qaynoq suvda halimday yumshab, qip-
qizarib ketgan qoli bilan peshanasini artarkan,
- faqat judayam yuragim ezilib ketdi. Yiglab
yuboray dedim. Shundoq ham hamma yoglmiz
kishini g'amnok qiladigan narsalar bilan tolib
yotibdi. Xayrli narsalar to‘g‘risida eshitsam,
o'zimning ham dilim yorishib ketadi. Ular tur-
mush qurishganda edi, yaxshi bolardi... Men-
dan xafa bolmayapsanmi, Mart? - deb so'radi
u xavotirlanib. - Balki menga shunday tuyul-
gandir, negaki men juda ham charchaganman.
Bolmasa, hikoyang juda ajoyib, biram ajoyibki.
Qaysi jurnalga joylashtirmoqchisan uni?
- Bu boshqa masala, - deb jilmayib qo*ydi
Martin.
- Mabodo joylashtirsang, qancha pul olarding?
- Har holda, kamida yuz dollar olsam kerak.
- 01i-ho‘, rostdan ham joylashtira qolsang
yaxshi bolardi.
- Puli chakki emas-a? - keyin Martin g4irur
bilan ilova qildi: - Shuni bilki, buni men ikki
kunda yozib tashladim. Kuniga ellik dollardan
tushadi!
Martin o‘z hikoyalarini Rufga o'qib bergisi ke-
lardi-yu, lekin yuragi betlamasdi. U to biron asari
matbuotda bosilib chiqmaguncha sabr qilmoqchi
endi
142
Jek London
'
boldi, o‘shanda Ruf, hech bolmasa, Martinning
tirishqoqligiga qoyil qoladi-ku. Bu orada o'qish-
ni ham davom ettiraverdi. Hech bir sarguzasht
ilm-fanning tadqiq etilmagan bu changalzorla-
riga qilingan sayohatdek qiziqarli tuyulmagan
edi unga. U fizika va ximiyadan darsliklar sotib
oldi. Algebra bilan bir qatorda fizika qonunla-
rini, ulaming isbotlarini o'rgandi. Taj riba qism-
larini esa g‘oyibona inobatga olishga to‘g‘ri ke-
lardi, lekin uning kuchli tasawuri har qanday
kimyoviy reaksiyalami yaqqol tasawur qilishga
imkon berardiki,. oqibat, ulami tajriba tepasida
turgan talabalardan ham yaxshiroq tushunar-
di. Martin darslik sahifalari orqali tadrijiy ra-
vishda tabiat va dunyo sirlarini anglay boshladi.
Ilgari u dunyoni mavjud bir muhit deb bilardi,
endi esa, uning tuzilishini, quwat va moddaning
bir-biriga ta’siri va tabiatini tushuna boshla
di. Uning aqli ko‘pdan tanish bolgan narsalar
ni endi asta-sekin izohlaydigan boldi. Richaglar
va bloklami ko‘rgan zahoti, dengiz safari vaqtida
ishi tushgan chiglrlar va ko'tarma kranlami es-
ladi. Kemalaming ochiq dengizda yoldan adash-
masligiga imkon beruvchi navigatsiya nazariyasi
bir zumda unga eng sodda va kunday ravshan
bolib qoldi; u bo‘ronlar, yomglrlar, dengiz su-
vining qalqib ko‘tarilishi sirlarini bildi, hattoki
quruq tropik shamolning paydo bolish sababini
ham o'rgandi va shimoli-sharqdan esuvchi tropik
shamol haqidagi ocherkimni yozishda shoshqa-
loqlik qilmadimmikin, degan mulohazaga ham
bordi. Har holda, ocherkni endi yozsa, durustroq
chiqishini his qila boshladi. Bir kun u Artur bi-
Do'stlaringiz bilan baham: | 
