Yangiasr avlopi

6 T ea so f- muroqaba yoli bilan xudoni bilish mumkin 

degan diniy-mistik talimot namoyandasi.

7 Agnostik -  obyektiv dunyoning tub  mohiyatini ang- 

lash  mumkin  ekanligini inkor qiluvchi idealistik falsafiy 

talimot namoyandasi.

risidagi

---

84

Jek  London

siz  so'zlar uchrardi.  U karavotida o'tirarkan,  ki- 

tobdan  ko'ra lug'atga  ko'proq  qarardi.  Notanish 

so'zlar  shu  qadar  ko‘p  ediki,  birini  eslab  qolsa, 

ikkinchisi yodidan ko'tarilardi va yana lug'atdan 

axtarishga tushardi. U yangi so'zlami alohida bir 

daftarga  yozib  borishga  ahd  qildi  va  xiyol  vaqt 

o‘tar-o‘tmas  daftaming  yigirma  betini  toldirib 

qo“ydi.  Lekin  baribir  hech  nimaga  tushuna  ol­

madi.  U  ertalabki  soat  uchgacha  o‘qidi;  miya­

si  aynib  ketdi-yu,  lekin  o'qiganlaridan  bironta 

ham  muhim  fikming  mag'zini  chaqa  olmadi.  U 

boshini  kitobdan  ko'targan  edi,  hujraning  de- 

vorlari  ham,  shifti  ham  xuddi  tolqin  paytidagi 

kema  kabi  chayqalayotganday  tuyuldi.  Shunda 

soldnib,  «Maxfiy  talimot»ni  uloqtirib  tashlab, 

chiroqni  o'chirdi  va  uxlamoqchi  boldi.  Qolgan 

uchta kitob oldingisidan beshbattar edi.  Martin- 

ning miyasining mazasi yo‘q yoki zehni past deb 

bolmasdi, u bu kitoblarda yozilgan hamma nar- 

salami o‘zlashtira olishi mumkin edi,  ammo fikr 

yuritishga  hali  odatlanmagan,  lug‘ati  qashshoq 

edi.  Nihoyat,  shu narsaga tushundi-da, bir qan- 

cha vaqtgacha,  to  notanish  so‘zlaming hamma- 

sini  yod  bilib  olmagunimcha  faqat  lug'at  o‘qiy- 

man, degan fikr bilan o‘zini yupatib yurdi.

Martin  uchun  birdan-bir  tasalli  beradigan 

narsa  poeziya  edi;  har  bir  misrasi  tushunarli 

bolgan shoirlarning she’rlarini zavq bilan o'qirdi. 

U go'zallikni yaxshi ko'rardi,  she’riyat esa go‘zal- 

likka boy edi. Poeziya unga xuddi musiqa singari 

qattiq ta’sir etardi va sezdirmasdan uning aqlini 

bolg4isi  og'ir ishlarga tayyorlar  edi.  Uning xoti- 

ra  sahifalari  top-toza  edi,  shuning  uchun  ham

---

Martin  Iden

85

u she’rlami misrama-misra osonlik bilan 

oldi,  tez  orada  kitoblarning jonli  satrlari  ohan- 

gidan  lazzatlanib,  butun-butun  she’rlarni  yod- 

dan o'qiy boshladi. Bir kun u tasodifan Geylining 

«Klassik  afsonalar»ini,  Bulfinchning  «Afsona  as- 

ri»ni  topib  oldi.  Nodonlik  zulmatini  birdan  por- 

loq nur yorib o'tganday boldi, shundan boshlab, 

uning she’riyatga bolgan ishtiyoqi yana ortdi.

Stol  yonida  o'tirgan  odam  Martinni  tanib  ol- 

gandi,  u  bilan  samimiy  gaplashar,  Martin  ku- 

tubxonaga kelganda unga do‘stona bosh silkitib 

qo'yardi.  Shuning  uchun  ham  Martin  bir  kun 

dadil ish ko'rishga bel bogladi.  Uyiga olib ketish 

uchun  bir  necha  kitob  oldi  va  kutubxonachi 

uning obuna daftarchasiga muhr bosayotganida 

Martin g‘oldirab dedi:

-  Menga qarang,  sizdan bir narsani so‘rasam 

maylimi?

Kutubxonachi jilmaydi va unga dalda berayot- 

ganday bosh irg'adi.

-   Bordi-yu,  siz  yosh  bir  ledi  bilan  tanishib 

qoldingiz-u,  u  sizni uyiga taklif qildi...  shunday 

qilib... qachon borsa boladi unikiga?

Martin  hayajondan  terga  botgan  yelkasiga 

ko“ylagi yopishib qolganini sezdi.

-   Menimcha,  istagan  vaqtingizda  borishingiz 

mumkin, -  deb javob qildi kutubxonachi.

-  Yo‘q, siz tushunmayapsiz, -  deb e’tiroz bildir- 

di  Martin.  -   U  qiz...  gapning  po‘skallasi,  uyida 

bolmasligi mumkin.  U universitetda o'qiydi.

-  Unda, boshqa safar kirasiz.

-  Ochigl,  gap  bunda ham  emas,  -   deb  e’tirof 

etdi  Martin  nihoyat,  hamsuhbatining  marha-

yodlab

---