Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

Perspektiv
Refleksiya jarayonining tarkibiy komponentlari
Retrospektsiya
Introspektsiya
Ekstrospektsiya
Perspektiv
Retrospektsiya
Introspektsiya
Ekstrospektsiya
Perspektiv
Refleksiya jarayonining tarkibiy komponentlari
Retrospektsiya
Introspektsiya
Ekstrospektsiya
Perspektiv

---

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги 
152 
Retrospektsiya (lot. retrospectare – ‚ortga‖ qaytish‛)‖ - o'tmishga nazar solish 
degan‖ ma’noni bildirib, subyektni oldingi informatsion ma'lumotlar va vaziyatlarga 
murojaat qilish orqali ijtimoiy faoliyat turlarini qayta aks ettirish yoki ifodalash shakli. 
Bu‖ holatda‖ sodir‖ bo’lib‖ o’tgan‖ voqea-hodisalar‖ tahlil‖ qilinadi,‖ o’tmishda‖ to’plangan‖
tajribani‖ yanada‖ to’liqroq‖ anglash,‖ tushunish‖ va‖ qayta‖ izohlash‖ amalga‖ oshiriladi.‖
Shuningdek,‖ retrospektivlik‖ subyektning‖ o’zi‖ tomonidan‖ yo’l‖ qo’yilgan‖ xatolarni‖
aniqlashga, erishilgan yutuqlar va muvaffaqiyatsizliklarning sabablarini tushuntirishga 
imkon beradi.
Introspektsiya (lot.‖ introspecto‖ ‚ichki‖ kuzatuv‛)‖ - o'z-o'zini‖ kuzatish,‖ ya’ni‖ bu‖
shaxsning‖ o’z‖ ruhiy‖ va‖ ma’naviy‖ holatini‖ tadqiq‖ etish‖ usuli‖ bo'lib,‖ u‖ biron‖ bir‖ vosita‖
yoki standartlardan foydalanmasdan insonning o'zida kechayotgan jarayonlarni 
kuzatishdan‖iborat.‖Ba'zan‖bu‖‚shaxsiy‖kuzatish‛‖usuli‖deb‖ham‖ataladi.‖Uning‖asosan‖
ikkita‖ shakli‖ ajratib‖ ko’rsatiladi:‖ analitik‖ (tahliliy)‖ introspektsiya‖ va‖ tizimli‖
introspektsiya usuli. 
Introspektivlik - bu‖ subyektning‖ o’zi‖ tomonidan‖ o’z-o’zini‖ chuqur‖ tadqiq‖ qilish 
usuli‖ va‖ uning‖ aqliy‖ faoliyati‖ bilan‖ bog’liq‖ bo’lgan‖ jarayonlarni‖ anglash:‖ individual‖
fikrlar, tasavvurlar, his-tuyg'ular,‖ tajribalar,‖ tushunchalar‖ va‖ shu‖ kabi‖ holatlarni‖ o’z‖
ichiga‖ olgan‖ ong‖ faoliyati‖ sifatida‖ namoyon‖ bo’luvchi‖ fikriy‖ ko’nikmalardir. Demak, 
ushbu‖ komponent‖ bizga‖ insonning‖ ichki‖ dunyosi‖ va‖ ma’naviyati‖ haqidagi‖ yangi‖
tasavvurlarga‖ega‖bo’lishimizga‖imkon‖beradi.‖ 
Ekstrospektsiya (lot. extra - tashqi va spectare - kuzatuv) – bu ongni tashqi 
dunyo ob'ektlariga yo'naltirish, yoki harakat usulini aks ettirish shakli. Ushbu 
komponentni yana quyidagicha izohlashimiz mumkin: bizning boshqa subyektga 
nisbatan hamda boshqa bir subyektning esa bizga nisbatan qanday munosabatda 
bo’layotganligini‖ tushunishimiz‖ va‖ tahlil‖ qilishimizda‖ namoyon‖ bo’ladi. Shuningdek, 
bunda‖ shaxs‖ boshqalarga‖ o’z‖ ta’sirining‖ imkoniyatlari‖ natijalarini‖ tahlil‖ qiladi.‖ Shu‖
jihatdan,‖ bo’lajak‖ o’qituvchilarning‖ kelgusidagi‖ o’quvchi‖ va‖ shaxslar‖ bilan‖ o’zaro‖
muloqoti‖faoliyatida‖ekstrospektiv‖ko’nikmalar‖muhim‖ahamiyat‖kasb‖etadi.