Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
471 
yoshlikdan boshlab astoydil oʻqish-oʻrganish kerak: ‚Yoshligingda yigʻgil bilimni, 
qarigach sarf qilgʻil ani‛, degan shoirning oʻzi ham juda yoshligidan taʼlim oladi, 
oʻqishga beriladi. 
Buyuk soʻz sanʼatkori va mutafakkiri oʻzining bir qancha asarlarida yoshlar 
tarbiyasiga‖ oid‖ fikrlarini‖ aytish‖ bilangina‖ kifoyalanib‖ qolmasdan,‖ balki‖ ‚Hayrat‖ ul-
abror‛,‖ ‚Farhod‖ va‖ Shirin‛,‖ ‚Layli‖ va‖ Majnun‛‖ kabi‖ dostonlarining ayrim boblarini 
shu masalaga bagʻishlaydi. ‚Hayrat ul-abror‛ (Yaxshi kishilarning hayratlanishi) 
falsafiy-taʼlimiy dostondir. Navoiy bu asarida oʻzining falsafiy, ijtimoiy-siyosiy 
hamda kishilarga taʼlim va oʻgit berish masalalariga katta eʼtibor beradi. Dostonda 
zolim hukmdorlarni qoralab, ikkiyuzlamachi, riyokor ruhoniylarning sir-asrorlarini 
keskin fosh etadi. Xususan, shoir saxiylik, odob va kamtarinlik, ota-onaga hurmat, 
rostgoʻylik va toʻgʻrilik, ilmning foydasi va kambagʻal oʻquvchilarning bu yoʻlda 
chekkan azoblari haqida batafsil toʻxtalib oʻtadi. 
Qoraxoniylar‖ hukmronligi‖ davrida‖ ta’limiy‖ – axloqiy jihatdan eng yuksak 
sanalgan asarlardan biri Ahmad Yugnakiyning ‚Hibbatul‖ - haqoyiq‛‖ (‚Haqiqatlar‖
sovg`asi‛)‖asaridir.‖Mazkur‖asar‖mazmuni ham o`z davrining ijtimoiy, siyosiy, diniy, 
axloqiy‖ masalalari‖ tashkil‖ etilib,‖ unda‖ o`sha‖ davridagi‖ ta’limiy‖ – axloqiy asarlarda 
bo`lgani kabi bilimlilik, saxovat, muruvvat, adolat kabi xislatlar ulug`lanadi va yetuk 
insonni tarbiyalash g`oyasi ilgari suriladi. 
Asar‖ o`n‖ to`rt‖ bobdan‖ iborat.‖ Dostonning‖ dastlabki‖ to`rt‖ bobi‖ an’anaga‖ ko`ra‖
muqaddima bo`lib, beshinchi bobdan asosiy qism boshlanadi. Bu boblarda asosan 
bilimning ahamiyati, jaholatning zarari, til odobi, dunyoning foniyligi, saxovat va 
baxillik, kamtarlik hamda axloqiylikning eng muhim xususiyatlari tarannum etiladi. 
Mutafakkir o`zining insonni kamolga yetkazish haqidagi qarashlari bilan pedagogik 
fikr taraqqiyotida o`z o`rniga ega. U inson kamoloti uchun muhim bo`lgan axloqiy va 
aqliy qoida va talablarni o`zida mujassamlashtirgan. Hibbatul – haqoyiq asarida
komil insonni shakllantirishning o`ziga xos tizimini yaratdi. Bunda u insonni 
kamolga yetkazishning eng muhim va asosiy mezonlaridan biri – insonning bilimga 
ega‖ bo`lishi,‖ ya’ni‖ unga‖ aqliy‖ tarbiya‖ berish‖ deb‖ bildi.‖ So`ng‖ ma’naviy‖ – axloqiy 
kamolga yetkazuvchi so`z odobi, insondagi halollik, rostgo`ylik, saxiylik, kamtarlik, 
samimiylik, qanoat, chinakkam do`st bo`lishni eng muhim insoniy xislatlar sifatida 
ta’riflaydi‖ va‖ bularga‖ qarama‖ – qarshi bo`lgan jaholat, baxillik, ochko`zlik 
yolg`onchilik, takabburlik, zolimlik, shoshqaloqlik kabi millatlarni qoralab ularning 
yomon oqibatlarini ko`rsatadi. Yuqoridagilardan ko`rinib turibdiki, Ahmad 
Yugnakiyning‖ ‚Hibbatul‖ haqoyiq‛‖ asari‖ xalqni,‖ ayniqsa,‖ yoshlarni‖ ma’naviy‖
kamolotga yo`llaydi, ijtimoiy hayotdagi kishilar o`rtasidagi ziddiyatlarni axllik, 
saxovat, yaxshilik bilan hal etib, ochko`zlik, baxillik, jaholatni ilm – ma’tifat‖ bilan‖
bartaraf‖etishni‖da’vat‖etadi.‖Ushbu‖asardagi‖ma’rifiy‖ – tarbiyaviy masalalar yuksak 
badiiy mahorat bilan ifodalanganligi uchun ham bu asar necha asrlardan buyon ham 
o`z ahamiyatini yo`qotmay kelmoqda.