Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
469 
TARBIYA TIZIMINI SHAKLLANTIRISHDA BUYUK SIYMOLAR 
TILSIMI. 
Namangan Davlat Universiteti 
Pedagogika tarixi va nazariyasi mutaxasisligi 
1 – kurs magistranti Raximova Shoxidaxon 
Annotatsiya. Ushbu maqola bir qator mutafakkirlarning so`zlari va 
asarlaridan foydalangan holda‖yoshlarni‖tarbiya‖tizimini‖shakllantirishda,‖ma’naviy‖
– axloqiy kamol topishida, har tomonlama yetuk inson bo`lin yetishishida o`zlarining 
bebaho xissalarini qo`shagnligi yoritib o`tilgan. Ushbu maqoladagi asarlar 
tarbiyaviy ahamiyatini yoritibgina qolmay, avloddan – avlotga‖ o`tib‖ me’ros‖ bolib‖
kelayotgan asarlar, qadr qimmatga boy qadriyatimiz bir bo`lagi ekanligi yoritilgan. 
Kalit so`zlar:‖Ta’lim‖– tarbiya,‖qadriyat,‖an’ana,‖xulq,‖asar. 
Buyuk siymolar tilsimi milliy madaniyatimiz, maʼnaviyatimiz, anʼana va 
qadriyatlarimizni oʻzida mujassam etadi. Elimizning ezgu niyat hamda istaklarini 
ifodalaydi. 
Yosh avlodni milliy va umuminsoniy qadriyatlar og`ushida tarbiyalash juda 
qadimdan yo`lga qo`yilgan. Barcha xalqlar, millatlar, elatlar diniy ravishda bir birlari 
bilan‖ aloqada‖ bo`lgan.‖ Bunga‖ albatta‖ har‖ bir‖ davrning‖ eng‖ ilg`or,‖ ma’rifatparvar‖
insonlari beqiyos xissa qo`shgan. 
Xalqimizning‖ta’lim‖– tarbiyaga oid qarashlari, xulq – atvorga oid xislatlari XI 
asrda yashab ijod etgan ulug` olim, mutafakkir Mahmud Qoshg`ariyning ‚Devonu‖
lug`atit‖ turk‛‖ asarida‖ keng‖ bayon‖ etilgan.‖ Ushbu‖ asarda‖ qadimgi‖ turkiy‖ xalqlar‖ tili‖
tarkibiga kirgan so`zlarning arabcha izohli tarjimasi berilgan. Bu kitobni qadimiy 
turkiy tilning izohli lug`ati deyish mumkin. 
‚Devon‛dagi‖ qo`shiqlarda tabiat manzaralari, ov va jang tasvirlari, sevgi – 
muhabbat‖ tuyg`ulari,‖ o`git‖ nasixatlar‖ o`z‖ ifodasini‖ topgan.‖ She’rlarda‖ ilm‖ olishning‖
qadri, bilimi, donishmand kishilarni hurmat qilish, mehmondo`stlik, xushxulqlik, 
mardlik, jasurlikni targ`ib etuvchi, o`z manfaatini ko`zlagan molparast, baxil, 
ochko`z,‖ do`stiga‖ va‖ xalqiga‖ xiyonat‖ kabi‖ salbiy‖ tomonlarini‖ qoralaydigan‖ she’rlar‖
ko`p‖ uchraydi.‖ Bunday‖ she’rlar‖ turkiy‖ xalqlar‖ qadim‖ – qadimlardan boshlab inson 
shaxsini‖ shakllantirishda‖ ta’lim‖ – tarbiyaga katta‖ e’tibor‖ berganligini‖ ko`rsatadi.‖
Ayniqsa, pand – nasihatlarda asosiy o`rinni ilm olishga undash, uning foydalari, ilm 
ahlini hurmat qilish to`g`risidagi fikrlar egallaydi. Yoshlarni ilmli kishilarga 
yaqinlashish, ulardan o`gitlar olishni maslaxat beradi.‖‚Devoni‖‖lug`atit‖turk‛‖asarida‖
xalqning‖ ta’lim‖ – tarbiyaga oid tajribalari ifodalangan maqollar ham mavjud. 
Maqollarda ham qo`shiqlar kabi mehr – muhabbat sadoqat, mehnatsevarlik, 
vatanparvarlik va qon – qarindoshchilik tuyg`usi, odob, axloq qoidalariga oid 
o`gitlar talqin etiladi. 
Demak, kishilarni mukammallashtirishga xizmat qiladigan Devonu lug`atit 
turk‖ asaridagi‖ she’riy‖ parchalar,‖ maqollar‖ ezgulikni‖ targ`ib‖ qilgan,‖ insonning‖
kamolga‖ yetishiga‖katta‖ta’sir‖etgan.‖Ushbu‖ jihatlari‖ bilan‖Mahmud‖Qoshg`ariyning 

---