«Янги тахрирда» умумий қоидалар

III. ХОДИМЛАРНИНГ МАЖБУРИЯТЛАРИ.
3.1. Ходимлар зиммаларига юкланган хизмат вазифаларини ҳалол ва виждонан бажаришлари шарт.
3.2. 59-мттда (59-мтт ва ташкилотларда) жорий этилган меҳнат ва ишлаб чиқариш интизомига, «ички меҳнат тартиби қоидалари»га, «одоб-аҳлоқ қоидалари»га, жамоа шартномаси талабалрига риоя қилиши, ишга ўз вақтида келиши (иш вақти меҳнат шартномасида белгиланган), иш вақтинииг белгиланган давомийлигига риоя этиши, иш вақтида унумли меҳнат килиши, раҳбарият фармойишларини ўз вақтида, аниқ бажариши, жамоа аъзолари билан ҳушмуомалада бўлиши, бир-бирларига ҳурмат талаби юзасидан мурожаат қилиши, ишдан ташқари вақтларда оиласи даврасида, жамоат жойларида бошқаларга ижобий ҳислатлари билан намуна бўлиши лозим.
3.3. Техника хафвсизлиги қоидаларига риоя қилиши, тегишли хужжатлар ва йўриқномаларда кўзда тутилган меҳнат муҳофазаси, ишлаб чиқариш санитарияси, меҳнат гигиенаси ва ёнғинга қарши талабларга тўлиқ риоя қилади.
3.4. Иш жойини санитария-гигиена тартиб қоидалари талаби асосида батартиб ва тоза тутиши шарт.
3.5. Зиммасида бўлган 59-мттга (59-мтт ва ташкилотга) тегишли мол-мулкларни эҳтиёт қилиши, авайлаб-асраб, самарали фойдаланиши, сақлаши шарт.
3.6. Касб ва меҳнат малакасини доимо ошириб бориши, ўз ишига ижодий ёндошиши, ташаббус билан ишлаши зарур.
3.7. Жамоада ташкил этиладиган турли тадбирлар (мусобақалар, олимпиада ва лозим бўлганда юқори ташкилот кўрсатмаси ёки қарори асосида ташкил этиладиган шанбаликлар, мавсумий кишлок хужалик ишлари ва ҳоказолар) да фаол иштирок этиши лозим.
IV. МЕҲНАТ ШАРТНОМАСИНИ (КОНТРАКТИНИ) ТУЗИШ, ЎЗГАРТИРИШ ВА БЕКОР ҚИЛИШ ТАРТИБИ
4.1 Ходимлар меҳнат қилиш ҳуқуқини иш берувчи, яьни 59-мтт мудири билан меҳнат шартномасини тузиш йўли орқали амалга оширадилар. Меҳнат шартномаси ёзма шаклда 2 нусхада тузилади. Меҳнат шартномасида ходим ва иш берувчининг асосий мажбуриятлари кўзда тутилади.
Ишга қабул қилиш вақтида ишга кираётган шахс қуйидаги ҳужжатларни тақдим этади:
-Паспорт ёки унинг ўрнини босадиган бошқа ҳужжатлар, 16 ёшгача бўлган шахслар эса туғилганлик тўғрисидаги гувоҳнома;
- меҳнат дафтарчаси (биринчи маротаба ишга кираётган шахслар бундан мустасно);
- ўриндошлик асосида ишга кираётган шахслар меҳнат дафтарчаси нусхаси ҳамда асосий иш жойидан маьлумотнома;
- ҳарбий хизматга мажбурлар ва чақирилувчилар тегишли ҳарбий билет ёки ҳарбий ҳисобда тургани ҳақидаги гувоҳнома;
- қонун хужжатларига мувофиқ маълумотга ёки махсус тайёргарликка эга шахслар бажариши мумкин бўлган ишларга кираётганда олий ва ўрта махсус ўқув юртини тамомлаганлиги тўғрисидаги дипломи (нотариал тасдиқланган холда) ёҳуд мазкур ишни бажариш ҳуқуқини берадиган давлат намунасидаги гувоҳномани ёки бошқа тегишли ҳужжат;
- саломатлиги хақида тиббий маьлумотнома;
4.2. Ишга қабул қилиш вақтида ишга кираётган шахсдан қонун ҳужжатларида кўрсатилмаган ҳужжатларни талаб қилиш таъқиқланади. 4.3. Ишга қабул қилиш вақтида меҳнат шартномасида дастлабки синов тўғрисидаги шарт таъкидланиши мумкин. Бундай таъкид бўлганида синов шарти ишга қабул қилиш тўғрисидаги буйруқда акс эттирилади. Дастлабки синов муддати 3 ойдан ошмайдиган муддатга белгиланиши мумкин. Унинг аниқ давомийлиги меҳнат шартномасида томонларнинг келишуви бўйича белгиланади. Агар томонлар тарафидан белгиланган синов муддати тугагунига қадар томонларнинг бирортаси меҳнат шартномасини бекор қилиш тўғрисида баёнот бермаса, шартноманинг амал қилиши давом этади. Ходим бошқа ишга ўтказилаётганда дастлабки синов белгиланмайди.
4.4. Иш берувчи билан ходим ўртасидаги келишувга асосан, иш берувчи ходимнинг ишчанлиги, малакаси ва кўникмаларини ҳисобга олиб 1(бир) ставкадан кам бўлмаган иш билан таъминлайди. Истисно тариқасида ходимнинг узрли сабабларга кўра, томонлар келишувига асосан 1(бир) ставкадан кам бўлган иш билан таъминланиши мумкин. Ишга қабул қилиш ҳақидаги буйруқ ходимга маълум қилиниб, имзо қуйдирилади. 4.5. Иш берувчининг ижозати билан ходимга ишлашга рухсат берилган кун, ишга қабул қилиш тегишли равишда расмийлаштирилган ёки расмийлаштирилмаганидан қатъий назар иш бошлаган кун деб эътироф этилади ва ходим билан меҳнат шартномаси тузилган деб ҳисобланади. 4.6. Меҳнат шартномасини бекор қилиш фақат қонунчиликда кўзда тутилган асослар бўйича амалга оширилади. Ходим у билан номуайян муддатга тузилган меҳнат шартномасини ҳам, муддатли меҳнат шартномасини ҳам, муддати тугагунча икки ҳафта олдин иш берувчини ёзма равишда огоҳлантириб, бекор қилишга ҳақлидир, ўзаро келишув асосида огоҳлантириш муддати ўтмасдан ҳам меҳнат шартномаси бекор қилинишимумкин. 4.7.Ходим огоҳлантириш муддати давомида ўз аризасини қайтариб олиш ҳуқуқига эга. Ходим ўз аризасида ишни давом эттиришнинг узрли сабаблар билан имкони йўқ (ўқув юртига қабул қилинганлиги, харбий хизматга чақирилганлиги, пенсияга чиққанлиги, сайлаб қўйиладиган лавозимга ўтганлиги ва бошқа ҳоллар) бўлган ҳолларда иш берувчи меҳнат шартномасини ходим илтимос қилган муддатда бекор қилиши керак. Муддатли меҳнат шартномаси ходимнинг ташаббуси билан муддатидан олдин бекор қилинганда ходимнинг иш берувчига жарима тўлаши меҳнат шартномасида белгиланиши мумкин. Агар жарима миқдори белгиланмаган бўлса ходим уни тўлашдан озод этилади. Ишга биринчи марта қабул қилинган ва беш кундан ортиқ ишлаган шахсларга иш берувчи меҳнат дафтарчаларини юритиши шарт, (ўриндошлар бундан мустасно). 18-мтт маъмурияти 7 (етти) кунлик муддатдан кечиктирмай ходимнинг меҳнат дафтарчасига тегишли ёзувни киритиши ва у киритилиши керак бўлган шахсий варақа – Т-2 – шаклига имзо қўйдирган ҳолда ёзувнинг меҳнат дафтарчасидаги ёзув билан аниқ мувофиқлигини таништиришлари шарт.
4.8. 59-мтт маъмурияти ходимдан унинг меҳнат мажбуриятларига кирмайдиган ишларни бажаришни, қонунга зид ҳаракатларни содир этишни, шунингдек, ходимнинг ёки бошқа шахсларнинг ҳаёти ва соғлиғини хавф остига қўядиган, ор-номуси ва шаънини камситадиган ҳаракатлар содир этишни талаб қилишга ҳақли эмас. 4.9.Иш берувчи ходимни фақат унинг розилиги билан бошқа доимий ёки вақтинчалик ишга ўтказиши мумкин. 4.10.Ходим ўзининг меҳнат шартномасини бекор қилиш тўғрисидаги аризасини топшириш йўли билан икки ҳафта олдин иш берувчини ёзма равишда огоҳлантиришга мажбурдир. Ходимнинг берган аризаси рўйхатга олиниши шарт. Ариза рўйхатга олинишидан қатъий назар, у берилган кундан кейинги кундан бошлаб огоҳлантириш муддати бошланади.
4.11. Меҳнат шартномани бекор қилиш тўғрисидаги аризани ходим исталган вақтда, шу жумладан, вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик, меҳнат таътилида, хизмат сафарида бўлган даврда ва ҳоказоларда топширишга ҳақлидир. Кўрсатилган даврларнинг ҳаммаси меҳнат шартномасининг бекор қилиш тўғрисида белгиланган огоҳлантириш муддатига ҳисобланади. 4.59. Огоҳлантириш муддати мобайнида меҳнат шартномасининг шартларини томонлар одатдаги тартибда бажаришда давом этадилар. Ходимнинг огоҳлантириш муддати мобайнида аризани қайтариб олиш ҳуқуқи сақланади. Огоҳлантириш муддати тугагандан сўнг меҳнат шартномаси бекор қилинмаса, ёки ходим буни талаб қилиб мурожаат қилмаса меҳнат муносабатлари давом эттирилади.
4.13. Меҳнат шартномасини ходимнинг ташаббуси билан бекор қилиш ҳақидаги ариза у ўз ишини давом эттиришнинг имкони йўқлиги билан боғлиқ бўлса, иш берувчи меҳнат шартномасини ходим илтимос қилган муддатда бекор қилиши керак.
4.14. Меҳнат шартномаси иш берувчининг ташаббуси билан касаба уюшма қўмитасининг олдиндан розилигини олмай туриб (ташкилот тугатилиши, шунингдек танлов асосида лавозимга тайинланадиган рахбар ходимлар билан мехнат шартномасини бекор қилиш бундан мустасно) бекор қилинишига йўл қўйилмайди. Иш берувчи меҳнат шартномасини касаба уюшма қўмитасининг розилигини олган кундан бошлаб бир ойдан кечиктирмай, айбли хатти-ҳаракатлар учун эса, бундан ташқари, интизомий жазони белгилаш учун кўрсатилган муддатлардан кечиктирмай бекор қилишга ҳақлидир. 4.15. Иш берувчининг ташаббусига кўра ходим вақтинчалик меҳнатга лаёқатсизлик даврида ёки таътилда бўлган вақтида меҳнат шартномасини бекор қилишга йўл қўйилмайди. 4.16. Иш берувчи ходим билан меҳнат шартномасини бекор қилиш нияти тўғрисида ёзма равишда (тилхат олиб) қуйидаги муддатларда огоҳлантириши шарт:
- штатлар сони қисқарганда камида 2 (икки) ой олдин; - ходимнинг малакаси етарли эмаслиги ёки соғлиғини ёмонлашгани оқибатида
бажараётган ишига нолойиқ бўлиб қолиши сабабли камида 2 (икки) ҳафта олдин, бошқа холларда эса 2 ой олдин ёзма равишда огохлантирилади ва ходимдан имзо қуйдириб олинади;
- ходимнинг айбли хатти-ҳаракатлари оқибатида меҳнат шартномасини бекор қилиш ҳолатида иш берувчи камида 3 (уч) кун олдин ҳабардор қилиши керак.
4.17. Иш берувчи ходим айбли хатти-ҳаракатлар қилган тақдирда у билан меҳнат шартномасини қуйидаги асосларда бекор қилишга ҳақлидир:
-ходим ўзининг меҳнат мажбуриятларини мунтазам бузиб келган бўлса ва бунинг учун бир йил давомида интизомий жазога тортилган бўлса; - ходим ўзининг меҳнат мажбуриятларини, лавозим вазифаларини бир марта қўпол равишда бузса; 4.18. Ходим томонидан меҳнат шартномасини бир марта қўпол равишда бўзишга қуйдагилар киради:
- ижро интизомини бузиш, бажармаслик, ёки 59-мттга ва юқори ташкилотларга бажарган ишлари юзасидан ахборот ҳамда ҳисоботларни ўз вақтида тақдим қилмаслик;
- «ички меҳнат тартиби қоидалари» ҳамда «Одоб-ахлоқ қоидалари»га риоя қилмаслик;
- ишга сабабсиз кеч қолиб келиш ва иш вақти тугамай кетиб қолиш; - ишга сабабсиз келмаслик ёки бир кунда 3 соат ичида узрсиз сабабларсиз ишда
бўлмаслик;
- ишга белгиланган намунадаги формада (аёллар шунингдек, юз-кўриниши ҳамда соч
турмаги сипо кўринишида бўлмаса) келмслик;
-ишга алкоголли ичимликлар, гиёҳвандлик ёки заҳарвандлик воситаларини истеъмол қилиб келиш, иш вақтида ва иш жойида алкоголли ичимликлар, гиёхвандлик ёки заҳарвандлик воситалари истеьмол қилса, раҳбар ва ҳодимларга нисбатан ахлоқсиз муносабатда бўлиш ва хурматсизлик қилиб, камситиш, гурухвозлик қилиб, соғлом муҳитни изидан чиқарса, фаолияти давомида ҳамда жамоат ишларида қатнашиш вақтида хам ахлоқсизлик, маьнавий бузуқчилик қилиш, юқорида таъқиқланган ичимликлар истеъмол қилиб, ахлоқсиз ишлар билан шуғулласа, қўл телефонида таьқиқланган жангари ҳамда порнографик филмлар, бузғунчи ва вахшийликни тарғиб қилувчи филмлар ёки шунга ўхшаш фотосуратлар сақлаш ва тарқатиш билан шуғулланиш, буни гувоҳларнинг кўрсатмалари билан далолатнома тузиш, гувохлар тушунтириш хатлари билан тасдиқлаш, ёки мутахассис ва ёхуд тиббий хулоса билан тасдиқлаган, ёки суд қарори билан содир этган ҳар қандай ҳуқуқбузарлиги учун маьмурий ёки жиноий жавобгарликка тортилган бўлиши;
-59-мтт ҳамда ташкилотлар мулкига бепарволик туфайли зарар етказиш, бюджет маблағларини ўзлаштириш ёки растрата қилиш йўли билан талон тарож қилишга йўл қўйиши ёки бевосита ўзи бу каби ҳатти-харакатлар содир этганлиги, ўғирлик содир этиш, буни гувоҳлар тасдиқлаган бўлса ёки хуқуқий идоранинг тегишли қарори қабул қилинган бўлиши;
- ходимнинг мазкур ишда ишлашни давом эттириши мумкин бўлмаган ғайри-аҳлоқий хатти-ҳаракатни содир этиши;
-ходимнинг ўз хизмат вазифасини бажаришга оид иш берувчини қонуний топшириқларини бажаришдан бош тортиши ёки лозим даражада бажармаслиги; -ҳамкасбларини ҳақорат қилиш, тухмат қилиш, уйдирма гаплар тарқатиш (гувоҳлар тасдиғида ёки суд қарори билан жавобгарликка тортилган тақдирда), жамоада соғлом муҳитни изидан чиқаришга харакат қилиб, гурухвозлик ташкил қилиши; -бевосита пул ёки товар бойликларига хизмат кўрсатадиган ходим томонидан айбли ҳатти-ҳаракатлар содир этилиши, агар бу ҳатти-ҳаракатлар иш берувчи томонидан унга нисбатан ишончнинг йўқолиши учун асос бўлса.
4.19. Ходимга интизомий жазо қўлланишдан қатъий назар сабабсиз ҳолда ишга келмаган ходимларга бериладиган навбатдаги меҳнат таътилини қолдирган иш кунлари учун қисқартиришга иш берувчи ҳақли. Интизомий жазо чораси қўлланилган ходимларга бериладиган мукофот миқдорини иш берувчи бевосита камайтириш ёки бутунлай бермаслиги мумкин. Интизомий жазони иш берувчи қўллайди. Иш берувчи интизомий жазо қўллаш ўрнига ходимнинг ўз лавозимини бажаришдаги ижобий муносабатларини ҳисобга олиб, бу масалани меҳнат жамоасида ёки жамоатчилик ташкилотида кўриб чиқишни уларга ўтказиб юбориш ҳуқуқига эга.
4.20.Меҳнат шартномасини бекор қилиш ишга қабул қилиш ҳуқуқига эга бўлган шахслар томонидан амалга оширилади ва буйруқ билан расмийлаштирилади. Охирги иш куни меҳнат шартномаси бекор қилинган кун деб ҳисобланади. Меҳнат шартномаси бекор қилинган куни иш берувчи ходимга унинг меҳнат дафтарчасини, меҳнат шартномасининг бекор қилиниши ҳақидаги буйруқ нусҳасини бериб ходим билан ҳисоб-китоб қилиши шарт.
4.21. Меҳнат дафтарчасига меҳнат шартномасини бекор қилиш сабаблари ёзилмайди.