Янги даврда ғазал жанрининг тарақҚиёт тамойиллари

 
25 
boshlanib, murakkablik 
inson kechinmalari jonsiz predmet orqali
ochiladi, murakkab oddiylik tabiat va insoniy ongning mutanosibligida 
beriladi, barmoqda badiiy tafakkur bevosita oshiq ruhiy holatining oddiydan
murakkabga 
tomon 
sharhlanishida 
aks 
etadi; 
3)Aruzda lirik qahramon-oshiq kechinmalari ―pardali‖ tarzda aks etsa, 
barmoqda lirik qahramon kechinmalari ochiqdan- ochiq shaxs hissiyotlari
zaminida beriladi. Ijodkorning ―muhabbat‖ga bo‗lgan munosabati bevosita
aks ettirilgan. Badiiy obraz kechinmalari oshkora tasvirlanib, ayni damda, 
kechinmalar oshiqni boshqarib borgan; 
4)Aruzdagi ―sahl-ye mumtani‖ning mohiyati, kuchi ham shundaki, ―oddiy, 
jun odatga aylangan, me‘yoriy, boshqalardan alohida xususiyatlari bilan ajralib
turmaydigan fikrlash zaminida ancha murakkab va nozik kechinmalar
ko‗lamining ochilishi mumtoz g‗azalda bosh mezon sanalib, yuksak badiiylikni 
ta‘minlaydi. Ya‘ni aruzdagi murakkablik ham ―oddiylik‖ pardasida
berilsa, barmoqda murakkablik bevosita ifodalanadi. 
Navbatda A.Oripovning ―G‗azal‖ deb nomlangan g‗azalini taqqoslashni lozim 
topdik. Ushbu g‗azal ham janr uchun an‘anaviy bo‗lgan ishq mavzusida. 
Matla‘ning o‗zidanoq ishq hamda ishqdagi ta‘sir va aks ta‘sir munosabati falsafiy 
mushohada orqali bayon etila boshlanganligiga guvoh bo‗lamiz. Ayni damda 
g‗azal aruzning boshqa bir vaznida - hazaji musammani solimda bitilgan: 
V- - - - / V- - -/ V - - - / V - - - 
O‗-qur-man deb/ xi-tob et-din,/ xi- to-bing ich/ra men bor-man.
V - - _ / V - - - / V - - - / V - - - 
G‗azaldagi ―lirik kahramon‖ aynan g‗azal janri uchun xos bo‗lgan an‘anaviy 
mavzu — ishqni nafaqat talqin etadi, balki ishqida qat‘iy ekanligini ham isti‘foda 
etishi bilan birga o‗z dunyoqarashini yoqlab chiqadi. Ishq masalasi ko‗tarildimi, 
demak, navbatdagi masala unga sodiqlikda ifoda etiladi. Ushbu g‗azalda ishqdagi 
sodiqlik masalasi tadrijiy tarzda ichki qarama-qarshiliklar zaminida ishonarliroq 
ifoda etilgan bo‗lib, ayni damda shoir ichki nidosi bo‗lib yangraydi: 

---