Янги даврда ғазал жанрининг тарақҚиёт тамойиллари

 
23 
Ey dilorom, senga Erkin tutdi maydek she’rini, 
 Dil xumida necha yil qon bo‘ldi bu devon uzum 
Shoirning ushbu g‗azaldagi novatorligi shundaki, u janr doirasidagi 
an‘anaviylikni: badiiy ifoda usulini, vaznni, badiiy san‘atlar vorisiyligini 
ta‘minlagani holda, ishqning yangicha talqinini sodda, ravon misralarda hayotiy 
detallar asosida - yetilib pishgan uzumning may uchun ozuqa bo‗lishi asosida
tasvirlagan. Ushbu o‗rinda, birinchidan, g‗azalning ham mavzudagi, ham shakldagi 
an‘anaviyligi saqlangani holda; ikkinchidan, yangicha talqin, yangi fikriy 
mushohada, demakki, g‗azal uchun an‘anaviy deb hisoblangan ―ishq‖ning 
yangicha ifoda va talqini kelib chiqqan. 
E.Vohidov ―badiiy soddaligi‖ni sharhlashdan oldin A.Oripovning Gegel 
triadasi haqidagi mushohadasini keltirish o‗rinli deb o‗ylaymiz: ―Buning ma‘nosi: 
Oddiylik – murakkablik- oliy darajadagi oddiylikdir‖.
1
E.Vohidovda ―badiiy 
soddalik‖ quyidagi mezonlar orqali ifoda etilgan: 
Badiy obraz Obrazlilik Oddiylik San‘atlar Mavzu 
Uzum-oshiq uzumning uzum orqali tashxis azaliy- 
ma‘shuqa yaproq insoniy tashbeh ishq 
raqib - ostidan munosabatlarining istiora muhabbat
xaridor pinhona aks ettirilishi jonlantirish 
termulishi 
muhabbatning ijodkorga, o‗z navbatida, ijodkorning ham muhabbatga bo‗lgan 
munosabatini sharhlab bergan. Bu munosabat g‗azalda ―bilvosita‖ aks ettirilgan. 
Umuman olganda hayotiy manzara-shabnam ostida uzum donalariniig yaltirab — 
inson nigohi orqali aks etgan ishq armonini ifodalashi orqali berilgan. "Uzum"ning 
armoni bitta - yor vasli, yor diydori. Baytda insonga xos bo‗lgan murakkab, ayni 
paytda nozik kechinma, hissiyotlarni yoritish vazifasi kundalik hayotimizdagi hech 
kim deyarli e‘tibor bermaydigan ―uzum‖ zimmasiga yuklatilgan. Aslida baytning 
―oliy darajadagi oddiyligi‖ ham kundalik hayot ne‘mati ―uzum‖ orqali oliy va 
murakkab hissiyot-muhabbatning nozik tovlanishlarini qoyilmaqom darajada 
ifodalanganligidadir. Insonga ishqning ta‘siri va aks ta‘sirining mukammal va o‗ta 

1
Oripov a.Ehtiyoj farzandi. T., ―Yosh gvardiya‖. 1988.-B. 150 

---