Ялпи ишлаб чиқариш ва хизматлар статистикаси

11. ЯЛПИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ВА ХИЗМАТЛАР СТАТИСТИКАСИ

1. 
   Бозор иқтисодиёти ва ялпи ишлаб чиқариш
   

Ишлаб чиқариш - бу ҳар қандай жамият фаолиятининг ўта муҳим жиҳатидир. Ишлаб чиқариш жараёнида иқтисодий ресурслр (ишчи кучи, ишлаб чиқариш воситалари, капитал) ишлатилади. Натижада моддий маҳсулотлар ва хизматлардан иборат ҳаётий неъматлар яратилади. Бу неъматлар йиғиндиси ялпи ишлаб чиқаришни ташкил қилади:

ЯИЧ= ММ+Х
бу ерда, ЯИЧ - ялпи ишлаб чиқариш; ММ - моддий маҳсулотлар (товарлар); Х - хизматлар.
Моддий маҳсулотлар (масалан, озиқ-овқат, кийим-кечак, турар жой ва бошқ.) моддий ишлаб чиқариш жараёнида яратилади.
Хизмат кўрсатиш жараёнида еса: товарнинг истеъмол хусусияти яхшиланади; таъмирлаш ишлари бажарилади; транспорт хизмати кўрсатилади; саломатлик яхшиланади; ташқи кўринишга зеб берилади; малака, тажриба, маҳорат оширилади; маҳсулот, ахборот ва бошқа хизматлар кўрсатилади.
Хизмат кўрсатишнинг ўзига хос хусусияти шундаки, унга бўлган буюртма ва бу буюртманинг бажарилиши бир вақтнинг ўзида амалга ошади. Кўрсатилган хизмат товарда, хўжалик юритувчи субъектнинг моддий ёки молиявий активларида ёки жисмоний шахс ҳолатиди ўз аксини топади.
Бозор иқтисодиёти шароитида кўрсатилган хизматлар ўз қийматига ега ва бу қиймат ижтимоий маҳсулот қийматига қўшилади.
Бозор муносабатлари тизимида «иқтисодий фаолият» ва «ишлаб чиқариш фаолияти» тушунчаларига аълоҳида еътибор берилади. Чунки ялпи ишлаб чиқариш ҳажмини ҳисоблаш айнан шу тушунчаларини аниқлаб олишдан бошланади.
Иқтисодий фаолият - бу «ишлаб чиқариш фаолияти» тушунчасига нисбатан кенгроқ маънога ега. Унинг таркибига: бозор учун ишлаб чиқарилган товар ва хизматлар; давлат бюджетидан молиялаштириладиган, жамоа истеъмолига мўлжалланган бозор хизматлар киради.
Ўзгага топшириб бўлмайдиган, масалан, спорт билан шуғулланиш, овқатланиш, уйқу ва шуларга ўхшашлар иқтисодий фаолият турига кирмайди.