Якуний назорат саволлари

Якка тартибдаги тадбиркор (якка савдогар) бундай корхонанинг ҳам эгаси, ҳам бошқарувчисидир. Унинг ишчилари бўлиши мумкин. Юридик маънода мулкдор унинг корхонаси билан бир хил иқтисодий субъектдир, у барча даромадларни шахсан ўзи олади ва барча зарарларни ўз зиммасига олади. Агар қарзлар фаолият давомида пайдо бўлса, унда у нафақат корхона маблағлари, балки мол-мулки учун ҳам жавоб беради.

Якка тартибдаги тадбиркор – тадбиркорлик фаолиятини юридик шахс ташкил этмаган ҳолда, мустақил равишда, ўзига мулк ҳуқуқи асосида тегишли бўлган мол-мулк негизида, шунингдек, мол-мулкка эгалик қилиш ва (ёки) ундан фойдаланишга йўл қўядиган ўзга ашёвий ҳуқуқ асосида амалга оширувчи жисмоний шахсдир.

Ҳамкорлик - бу биргаликдаги фаолиятдан келиб чиқадиган таваккалчилик ва фойдаларни баҳам кўришга қарор қилган икки ёки ундан ортиқ шахсларнинг бирлашмаси. Ҳамкорлик аъзолари қўшма мулкдорлардир. Улар, якка тартибдаги тадбиркор сингари, қоида тариқасида, корхонанинг қарзлари, шу жумладан мол-мулклари учун жавобгардирлар.

Компаниялар ўз шаклларида энг мураккаб корхона тури ҳисобланади. Қоида тариқасида йирик бухгалтерия фирмалари шериклик муносабатлари бўлган ва мавжуд. Қизиғи шундаки, уларнинг баъзилари (масалан, Буюк Британиядаги КПМГ) ўзларининг ҳуқуқий шаклларини масъулияти чекланган жамиятларга ўзгартирмоқдалар.

Компаниянинг эгалари акциядорлар (акциядорлар). Уларнинг биттадан бир неча мингтагача бўлиши мумкин. Қоида тариқасида акциядорлар компания фаолиятини бевосита назорат қилмайдилар. Улар компанияни ўз манфаатлари учун бошқарадиган директорлар кенгашини сайлашади.

Компаниянинг энг кенг тарқалган шакли бу чекланган компания. Чекланган жавобгарлик қуйидагиларни англатади: акциядорларнинг компания томонидан етказилган ҳар қандай зарар учун жавобгарлиги фақат компанияга киритган маблағлари билан чекланади. Жамиятнинг тўловга лаёқатсизлиги ҳолатида акциядорлар фақатгина ушбу маблағларни йўқотиш хавфини туғдирадилар. Масъулияти чекланган жамият бу бутунлай алоҳида юридик шахсдир.

Хулоса қилиб шуни таъкидлаймизки, ҳар қандай турдаги корхона учун якка тартибдаги тадбиркор, шериклик шериклари ёки акциядорлар томонидан киритилган маблағлар капитал деб номланади. Аммо компания мисолида ушбу капитал акцияларга бўлинади.

2.