Ya. O. Ruzmetov

11.3-chizma. Vagon ta’mirlash sexining asosiy oichamlari
Sex binosining balandligi ta’mirlanayotgan vagonlar, uskunalarning 
gabaritlari va ko‘priksimon kranlaming konstruksiyasiga bog‘liq.
Binoning umumiy balandligi 
Ns
(yerdan fermaning ustugacha) 
quyidagi formula bilan topiladi:
Hs= H i+ H 2
yoki:
(11.14)
(11.15)
N/= hi+ h2+ hj+ h4+ hi,
N I -
yerdan kran ostidagi yoining relsigacha masofa;
h i -
sexdagi eng baland o'matilgan uskunaning balandligi (2-3m);
143

---

fa -
ko‘tarilgan holdagi buyumning qirrasjdan eng baland 
o ‘matilgan uskunaning eng baland nuqtasigacha boigan masofa;
Из -
kran orqali tashiladigan eng katta buyumning balandligi;
h.f
- kran kryukining markazidan tashilayotgan buyumning eng tepa 
qirrasigacha boigan masofa (lm kam emas):
hs -
kryukning eng baland holatida uning o'qidan kran osti yoiining 
relsigacha boigan masofa;
N
2
- kran osti yoiining relsidan fermaning zatyajkasigacha boigan 
masofa:
N
2
— he+hj'
(11.16)
/z<5 - k o ‘priksim on kranning gabarit balandligi.
hi
- kranning eng baland nuqtasidan fermaning zatyajkasigacha 
boigan masofa.
Sexning balandligini aniqlayotganda 
N
3
masofani ham e’tiborga
olish kerak - bu kranning eng pas nuqtasidan ko'tarib qo‘yilgan vagon-
ning eng baland nuqtasigacha bo igan maspfa 2m dan kam boiishi 
kerak emas. Ko'priksimon kranlar mavjud boigan holda vagon- 
ta’mirlash sexining balandligi 10,2 m qabul qilinadi.
Sexning 
b
va 
a
boiaklaming yuzasi dastlabki hisoblari bir ish 
joyiga keladigan solishtirma yuza orqali topiladi:
F,=Sc0,
(11.17)
Sc -
bir ish o ‘rniga keladigan solishtirma yuza;
0 - ta’mirlash pozitsiyalar soni.
Yuk tashuvchi 4 o'qli vagonlar uchun moijallangan bitta ta’mirlash 
pozitsiyasining hajmi taxminan -180 m2ni olish mumkin, yoiovchi 
vagonlar uchun -260 m2.
Tuzilish rejasining maqsadi - sexlarning joylanishini o'zaro bog‘- 
lash, optimal ishlab chiqarish jarayonini va sex ichidagi transporter turi- 
ni tanlash, Yordamchi uskunalami eng quiay boigan joylarda o'matish.
Sexning jihozlash va rejalashtirish turini tanloviga ko‘p ishlab 
chiqarish ko‘rsatgichlari bogiiq: vagonlaming bekor turishi. transport
144

---

xarajatlari hajmi, mahsulotning tannarxi, sarflanadigan mablag‘laming 
hajmi. ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligi.
Vagon ta’mirlash sexlarining joylashtirish va ichki rejalanishi turini 
tanlashda quyidagilar shart:
- Ta’mirlanayotgan vagonlaming sexda va sexgacha yuradigan 
masofasini kamaytirish;
- detal va uzellaming qaytib kelishini oldini olish;
- detal va uzellami ular ta’mirlanmaydigan boiaklar orqali harakat- 
lanishiga yo‘1 qo‘ymaslik.
Ishlab chiqarish bo‘laklari, oqim chiziqlari va ish joylarining 
joylanishi vagonning ta’mirlash jarayonida ketma-ketlik bilan o‘tadigan 
bosqichlarga mos boiishi kerak.
Kompanovkada sexlaming boiaklar va oqim chiziqlari chiziq 
oichamlari, yuk oqimi hajmi va amal qilayotgan loyihalash me’yorlari 
inobatga olinadi.
Vagon ta’mirlash sexlari umumiy binoda yoki alohida binoda joyla- 
shishi mumkun.
VTTS eng sodda joylashish sxemasi ketma-ket to ‘g ‘ri chiziq joyla- 
shish bir binoda, bir necha parallel y o ilar (vagon turlari uchun) boiadi.
Uzun binoda sexlami ketma-ket joylashtirilgan holda ta’mirlanayot­
gan vagonlar ta’mirlash fazasiga binoan to‘g‘ri chiziq bo‘yicha hara- 
katlanadi.
Bunday sxema soddaligi va vagonlami qulay joylashuvi, to ‘g‘ri 
chiziq yuk oqimini yaratishi bilan ifodalanadi. Lekin ishlab chiqarish 
hajmi katta b o isa ancha uzun bino talab qilinadi.
VTTS binoda parallel joylanishi ixcham boiadi. Bu yerda nafaqat 
asosiy oqim chiziqlar joylashtirsa boiadi, yana yordamchi chiziqlar ham 
qo‘shish mumkin. Bu holda detal va uzellaming boiaklarga tashish 
masofasi kamayadi, ishchilar orasidagi aloqa soddalashadi. Bunday 
kompanovkaning kamchiligi sexdan sexga olish paytida ta’mirlanayot­
gan vagonlaming noto’g'ri chiziq harakatlanishi.
145

---

VTTS kompanovka sxemasini tanlayotganda ishiab chiqarish 
binosining faktik joylashuvini ham e ’tiborga oiish kerak.