Xxi asr haqiqatdan ham axborotlashgan jamiyat asri deb tan

2.3.2. Optik tolali kabellarning konstruksiyasi 
 
Bugungi kunda aloqa tizimlarida juda ko‗plab turdagi optik 
kabellardan foydalaniladi. Dunyo bo‗ylab ko‗plab optic tolali aloqa 
kabellari 
ishlab 
chiqaruvchi 
kompaniyalari 
mavjud 
(roskabel, 
fujicura,nec, simens). Optik kabellar taqkibidagi tolalar odatda bir birida 
farq qilmasada, optic kabellar qo‗llanilish sharoiti va maqsadiga bog‗liq 
ravishda bir-birida konstruktiv jihatidan farq qiladi.
Umuman olganda optik kabellar quyiadgicha tasniflanadi: 

Ichidagi tolaning tayorlanish materialiga ko‗ra: 

GOF-kabel (
glass optic fiber cable
), ya‘ni shisha tolali kabel; 

POF-kabel (
plastic optic fiber cable
), ya‘ni plastik tolali kabel. 

Montaj joyiga ko‗ra: 

Tashqarida montash qilish uchun (tuproqqa, havo aloqa liniyasiga, 
suv ostiga); 

Ichki montajlar uchun (inshoot bino ichida qo‗llash uchun). 

---

Yotqizilish sharoitiga bo‗gliq ravishda: 

Osma kabellar (Bunda osiluvchi element kevlardan yoki metal 
trosdan, steklovoloknadan iborat bo‗lishi mumkin); 

Elektr uzatish liniyasi tayanchlariga osish uchun (chaqmoqdan 
ximoyaga ega kabellar); 

Tuproqqa yotqizish uchun kabellar (po‗lat simli zirxga ega optik 
kabellar); 

Kabel kanalizatsiyasiga yotqizish kabellari (qat-qatlangan po‗lat 
zirxli kabellar); 

Suv osti kabellari (ko‗p qatlamli optik kabellar). 
Optik tolali kabellar umumiy holda quyidagi elementlardan tashkil 
topgan bo‗lishi mumkin. Turli optik kabellar yuqorida tasniflanishga 
ko‗qa turli sharoitda va montaj qilinishida, turli maqsadda qo‗llanilishi 
mumkin. Shuning uchun ham optik kabellar qo‗llanilish sharoiti va 
montaj 
uslubiga 
bog‗liq ravishda quyida sanab o‗tiladigan 
elementlarning ma‘lum birlariga ega yoki ega bo‗lmasligi mumkin: 

Tashuvchi tros, odatda stecloplastdan yoki metaldan tayorlanib, 
kabel tarkibidagi optik tolalarga kabelni yotqizish yoki ekspluatatsiya 
jarayonida ko‗ndalang yuklama tushishini oldini oladi. Odatda kabel 
markazida joylashadi. Krosga yoki kabel muftasiga bolt bilan 
mahkamlanadi.

Optik tolalar, kabelning eng asosiy signal tashish vazifasini 
bajaruvchi elementidir. Kabel tarkibidagi tolalar bir yoki ko‗p modali 
bo‗lishi mumkin. Qanday turdagi tola qo‗llanilganligi kabel ustki 
polietilen qoplamasida maxsus belgi bilan belgilab qo‗yiladi.Agar bir 
modali tolali kabel bo‗lsa SM (single mode), agar ko‗p modali optik 
tolali kabel mo‗lsa MM(multy mode) belgisi qo‗yiladi. 

Modullar optik kabel o‗zagida optik tolalarni joylashtirish uchun 
qo‗llaniladi. Modul ichiga optik tolalar, tolalarni o‗rash ipi hamda 
gidrofob to‗ldirgich to‗ldiriladi. Moduldagi tolalar soni 4-12 orasida 
bo‗ladi. Optik kabel tarkibidagi tolalarning umumiy soni esa 8-144 
gacha bo‗lishi mumkin(odatda 32,48,64). Kabel o‗zagining geometrik 
butunligini saqlash maqsadida agar kabel tarkibidagi tolalar soni kam 
bo‗lsa modul o‗rniga rezina to‗ldirgichlar to‗ldiriladi.

Polietilen plyinkali belbog‗li izolyatsiya, uning ichki qismiga ham 
gidrofob moyi to‗ldiriladi. Bendan maqsad kabel o‗zagidagi ishqalanish 
koeffitsiyentini kamaytirish va qo‗shimcha namlikdan himoyalashga 
erishishdir.

---


Kevlar ipli qobiq yoki zirx. Zirx – optik kabellarni tashqi mehanik 
ta‘sirlardan himoyalash maqsadida qo‗llaniladi. Zirxlar optik kabelning 
qo‗llanilish sharoitiga bog‗liq ravishda qat-qatlangan metal, po‗lat 
lentali yoki po‗lat simli o‗rama turlarga bo‗linadi. Kevlarli kabellar 
inshoot ichida qo‗llaniluvchi kabellar hisoblanib, kevlar 6 – 9 kN li 
yuklamaga bardosh bera oladi. Kevlarning vazifasi osilishdagi 
yuklamaga qarshi turishdir. 
Kabel tashqi ta‘sirlardan himoyalash qoplamasi. Bu element 
polietilendan tayorlanig kabel zirxini namgarchilikdan himoyalashni 
ta‘minlaydi. Quyidagi 2.11-rasmda optik kabellarning turlari 
tasvirlangan. 
2.11-rasm. Optik tolali aloqa kabellari konstruksiyalari. 
a, k
–tuproqqa va suv ostiga yotqiziluvchi optic kabellar,
 b
– 
telefon kabel kanalizatsiyasiga yotqiziluvchi kabel, 
c,m
- inshoot ichida 
qo‗llaniluvchi kabellar, 
d,e,f – osma kabellar.
 
Bugungi kunda respublikamiz telekommunikatsiya tarmoqlarida 
optik kabellarning havo aloqa liniyalarida qo‗llaniladigan turlaridan 
asosan 
d
va 
e
turdagisi keng tarqalgan. Osma kabellarning bunday 
sakkiz shaklida bo‗lishi ualrning havo aloqa liniyasida yotqizishda 
qulayliklar yaratadi.

---

2.12-rasm. Tuproq va suv ostiga yotqiziluvchi o‗rama zirxli optik tolali 
kabelning ichki tuzilishi 
1-Markaziy kuch elementi, 2-optik tola, 3-ichki gidrofob 
to‗ldirgich, 4-optik modul, 5-o‗zak gidroizolyasiyasi, 6-oraliq qoplama, 
7-o‗zakning gidroizolyasiyasi, 8-metall zirx, 9-ximoya qoplama. 
Optik kabella turli qurilish uzunliklariga ega boladilar. Ya‘ni, 
kabel g‗altagidagi o‗ralgan kabel uzunligi har xil bo‗ladi. Kabellar bir–
biri bilan optik kabel muftasi orqali bog‗lanadi. Bunda optik 
kabellarning optik tolalari muftaning kossetasiga montaj qilingan va 
polovinohlorid izolyatsiya kiydirilgan holatda joylashtiriladi. Optik 
kabel muftaga kabel ftulkasi orqali kiritiladi. Kiritishda termo izolenta 
orqali kabel kirish va chiqish joyi tashqi muhitdan izolyatsiyalanadi. 
Kabel markaziy kuch elementi mufta ichidagi maxsus joyga bolt bilan 
qotiriladi. Bu kabelning ulanish nuqdasida ham elektik butunligigni 
ta‘minlaydi.