Xxi аср биотехнология ютуқлари ва истиқболи

Озиқа мухитлари таркиби
Озиқа мухитлари учун махсус тайёрланган сув ишлатилади. Ишлатиладиган сув 4 босқичда тозаланади:
1. Префильтрда механик чиқиндилардан тозаланади (порали шишалар, электрокоагуляция);
2. Органик чиқиндилардан тозалаш (активлаштирилган кўмир);
3. Ион алмашинувчи смолалар ишлатиш билан деионизация қилиш (катионитлар ва анионитлар);
4. Тирқиш (пора) ҳажми 0,22 дан 0,45 мкм гача бўлган мембрана филтрлари билан стерилизациялаш.
Озиқа мухитларини стерилизация қилишда термик стерилизация (босим остида пар билан) ва филтрациядан фойдаланилади. Озиқа мухитларини стерилизация қилишдан асосий мақсад - бактериал спораларни йўқ қилишдир. Озиқа мухитидаги кўпгина компонентлар (витаминлар, гормонлар ва БФМ) узоқ муддатли ҳароратга чидамсиздир. Шунинг учун бундай озуқаларда даврий ва узлуксиз термик стерилизациялар бажарилади. Филтрловчи стерилизацияда мембрана филтрлари ишлатилади.
Озиқа мухитлари таркиби
Экиш материалларини тайёрлаш
Биотехнологик препаратларни ишлаб чиқариш учун микроорганизмларнинг штаммлари тоза культура ҳолатда ампулаларда келтирилади. Ҳар бир култура ўзининг паспортига эга бўлиб, унда: ўстириладиган озиқа мухитлари, морфологик, физиологик ва бошқа тавсифлари, уларни сақлаш ва ўстириш шароитлари, ҳамда сақлаш муддатлари ёзилган бўлади. Сақлаш тартиби деганда, култураларни совутиш, музлатиш ва сувсизлантириш назарда тутилади. Бунда, ҳужайрадаги моддалар алмашинуви жуда тезликда сусайтирилиши ёки тўхтатилиши шарт. Култура штаммлари қуйидагича сақланади:

• Қийшайтирилган агарда минус 1-5 °С ҳароратда;
• музлатилган ҳолда -20°С ҳароратда (музлатиш ва

эритишни қайтармаслик шарт);
- Лиофиллаштириб ампулаларда қуритиш (бир неча йил сақласа бўлади)

Ўстириш
Микроорганизмларни ўстириш жараёни қуйидаги шароитларни талаб қилади:
- экиш материалини ҳаётчанлигини;
- энергия манбаи бўлишини (иссиқлик);
- керакли озиқа мухитининг етарли миқдорда бўлишини;
- ўсиш ва ривожланиш учун керакли физик-кимёвий шароитнинг бўлиши.
Саноатда микро-организмларни ўстириш ва мақсадли махсу-лотни тозалаш – кўп босқичли жараёндир. Ферментация жараёнининг умумий чизмаси.
Ўстириш
Биомасса тўплангандан кейин ва культурани тозалагини текширилгандан кейин, 0,5-1% экув материали инокуляторга ўтқазилади. Инокуляторда микроорганизмни ўсиши, ривожланиши ва ҳужайраларини бўлиниши содир бўлади. Инокулятордан 2-3% материал экув аппаратига ўтқазилади. Экув аппаратидан эса, 5-10% материал ферментерга ўтқазилади.
Ферментатор умумий ҳажмининг 70-80% и инокуляция қилинган муҳит билан, 20-30% эса газлар (инерт газлар – анаэроблар учун, ҳаво – аэроблар учун) билан тўлдирилади.
Ўстириш
1. Даврий жараёнда микроорганизмлар ўстиришда қўшимча озиқа мухити қўшмасдан туриб стерил шароитда етиштирилади. Даврий ўстиришда културал озиқа мухити таркиби, микроорганизмлар (биомасса) концентрацияси, оқсилли махсулот ёки метаболит миқдори ўсиш фазаларига, ҳужайра метаболизмига ва озиқа моддалар борлигига боғлиқдир.