Xvi bob. Mashinasozlik chizmachiligi 112-§. Mustahkamlaydigan rezbalik buyumlarning chizmasi

---

272 
XVI BOB. MAShINASOZLIK ChIZMAChILIGI 
 
112-§.
 Mustahkamlaydigan rezbalik buyumlarning chizmasi 
Hamma mustahkamlaydigan rezbalik buyumlar standartlashtirilgan. Ularni 
O‗zDSt:1759-70 ga muvofiq tayyorlanadi. Bunda ―Boltlar, vintlar, shpilkalar va 
gaykalar. Texnik talablar‖ da ko‗rsatilgan. Hamda materialni mustahkamlik klassi, 
qoplanishi ko‗rinishlar va ularni belgilash keltirilgan. O‗lchamdan chetga chiqish, 
quyimni (dopsk) shakli va mustahkamlaydigan buyumning sirtini joylashishi 
O‗zDSt:1759-82 da bayon qilingan, bolt sirtini, vintlar va shpilka kamchiligi 
O‗zDSt:1759.2-82 bilan reglamentlashtirilgan, sirtni kamchiligi va gaykani nazorat 
qilish usuli O‗zDSt:1759.3-83 da berilgan.Uglerodli va ligerlangan boltni mexanik 
xossasini tarifi, vintlar va shpilkalar uchun har biri nuqta orqali ikkita son bilan 
belgilangan 12 ta sinif o‗rnatilgan (3..6,...,14.9).
Shu po‗latlardan tayyorlangan gayka uchun 7-ta sinif mustahkamligi 
belgilangan, ularni har biri bitta son bilan – 4,5,6....14 belgilangan. Ko‗pchilik 
mustahkamlaydigan buyumlar yirik qadamlik metrik rezba bilan tayyorlanadi, 
mayda qadamlik rezba kam qo‗llaniladi. Standart tartib nomer bilan belgilangan 12 
xil qoplash mo‗ljallangan – 01,02,...,12. OO belgi bilan qoplanmagan buyum 
belgilanmaydi. Ish chizmasida bosh ko‗rinishda hamma mustahkamlaydigan 
buyumlarni o‗qi asosiy yozuvga parallel joylashtiriladi. O‗zDSt:1759-70 
mustahkamlydigan rezbalik uyumlar bir xil sxema bo‗yicha shartlik belgilashni 
maslahat beradi. 
Mustahkamlaydigan rezbalik buyumni chizmasini xaqiqiy o‗lchami bo‗yicha 
standartda olingan jadval bo‗yicha yoki yig‗iq chizmada olingan nisbiy o‗lcham 
bo‗yicha bajariladi.

---

273 
378-shakl 
Takidlash kerakki alohida bilimsiz rezbalik mustahkamlaydigan buyumning 
rezbasini yuzasini quyimi, mustahkamlash klassi, po‗latni qo‗llash varianti, 
qoplashni ko‗rinishi va qalinligi bilib bo‗lmaydi. Shuning uchun ―Chizmachilik‖ 
kursini o‗rganishda buyumning shartlik belgisida bu parametrlar ko‗rsatilmasligi 
mumkin.