Xurramov Qudrat Kabinet kutubxonasi va bibliografik ishi

MBAni tashkil etish, o‘rganish 
Kutubxonalar uchun MBAni to‘ldirish, o‘rganish va joylashtirish muammosi 
doimo muhim masalaga aylanib kelgan. Katalog va kartotekalarni tashkil etishda 
bosma kartochkalar muhim ahamiyatga ega. Keyingi 15 — 16 yil davomida 
bunday kartochkalar nashr etilmay qo‘ydi. Shuning uchun har bir kutubxona o‘z 
bilganicha kartochkalarda bibliografik yozuvlarni olib bormoqda. Bu esa 
kutubxonachilik va bibliografik ishlardagi qonun-qoidalarning buzilishiga, 
ayniqsa, sistemali katalog uchun ma’lumotlarni berishda xatoliklarga sabab 
bo‘lmoqda. Shifr indeksi bir nomdagi kitobga turli kutubxonalarda turlicha 
beriladi, bu bibliografik so‘roqlarni bajarishda ham murakkabliklarga olib keladi. 

---

Xurramov Qudrat 
MBFni ma’lumotnoma nashrlar bilan to‘ldirishda, kitobxonlar so‘rog‘idagi, 
o‘zgarishlar e’tiborga olinadi. Bu o‘zgarishlar ishga oid faktografik so‘roqlar 
ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Bu kutubxonalarga savdo-sanoat kataloglarini, 
biznes-ma’lumotnomalarni, 
prays-varaqalar, 
reklama-bukletlari 
va 
ko‘rgazmalarning va turli yo‘nalishdagi yoymalar kataloglarining tezda 
muomaladan chiqib qolishiga qaramasdan o‘z fondlarini to‘ldirib borishni taqozo 
qiladi. Ikkinchidan, keyingi yillarda turli xil mazmundagi va yo‘nalishdagi CD-
ROMlar ko‘payib bormoqda, bular — mamlakatimiz hayotiga oid va o‘zimizda, 
qo‘shni mamlakatlarda va xorijda tayyorlangan hujjatlar. 
Bibliografik qo‘llanmalar keyingi yillarda mamlakatimizda deyarli nashr 
etilmayapti, nashr etilsa ham 200 — 300 nusxada, buning ustiga juda qimmat. 
Demak, tijorat asosida kutubxonalarning bibliografik faoliyatini kengaytirish 
zarurati tug‘iladi. MBAni o‘rganish uning har bir qismi va unga kiruvchi har bir 
elementning ta’sirini, samarasini, ahamiyatini tahlil qilib borish uchun kerak. Bu 
narsa ular fondga kelib tushishi bilanoq amalga oshadi, o‘z navbatida ular doimo 
yangilanib, yaroqsiz holga, mazmunan eskirgan paytda fonddan chiqarishga 
moslarini aniqlashda kerak. MBAni joylashtirish muhim masala. Uni kitobxonga 
qulay bo‘lgan joyga, xonaga joylashtirish zarur. Imkoni bor kutubxonalarda bu 
apparat yaxlit holda alohida xonada joylashtiriladi va alohida bo‘lim sifatida tashkil 
etiladi. Boshqa bir hollarda axborot zali sifatida katalog va kartotekalar alohida 
xonada joylashtiriladi, bunda kitobxon va kutubxonachi, bibliograf uchun ishlash 
qulay bo‘ladi. Katalog va kartotekalarning, ma’lumotlar bazasi yoki bankining 
ma’lumotlari alohida olib qaraganda majburiy hujjat-pasportda aks etadi. Bu shu 
hujjatlar soni oshib borgan sayin ularni almashtirish, sotish, internetga 
joylashtirish, zarur ma’lumotlarni qidirib topishda qiyinchilik tug‘ilgan hollarda 
yordam beradi. Pasportda katalog yoki kartotekaning nomi, mavzusi, tashkil 
etilgan yili, komplektlash manbasi, xronologik chegarasi, hajmi, yillik o‘sishi, 
muntazamliligi, yangi ma’lumotlar bilan to‘ldirib borish muddati, hujjatlarning 
turlari, bibliografik yozuvlarning tarkibi, tuzilishi yoki sxemasi, yordamchi 
apparatlari, javobgar shaxsning ismi, nasabi ko‘rsatiladi. Zamonaviy MBA 

---