Xurramov Qudrat Kabinet kutubxonasi va bibliografik ishi

Xurramov Qudrat 
manbalarda ham mavjud bo‘lgan materiallarni (avval fonddan chiqarilganlarni 
ham) aks ettiradi. Kartotekalar kataloglarni to‘ldiradi, kitobxonlarga alohida nashr 
etilmagan materiallar haqida ma’lumot beradi. Kartotekalar tizimiga quyidagilar 
kiradi: 
— umumiy bibliografik kartoteka; 
— o‘lkashunoslik, agar shunday katalog mavjud bo‘lmasa; 
— mavzuli; 
— uslubiy va bibliografik hujjatlar kartotekasi; — badiiy asarlar 
sarlavhalarining kartotekasi. 
Bunday kartotekalar bolalar va o‘smirlar kutubxonalarida, maxsus 
kutubxonalarda tashkil etiladi. Shuningdek, ko‘pgina kutubxonalar yangi 
adabiyotlar kartotekasi va boshqa mazmundagi kartoteklarni ham tashkil etadi. 
Sistemali katalog bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda tashkil 
etiladi. 
Zamonaviy MBA an’anaviy va elektron shakldagi ma’lumotlar bazasi va 
bankidan iborat tizim. Elektron shakldagi MBA kutubxonadan tashqariga, butun 
mamlakat va xorijiy mamlakatlar apparatiga axborot talabi bilan kirish imkonini 
beradi. Zamonaviy MBAga quyidagilar kiradi: 
—kutubxona kataloglari tizimi: an’anaviy va elektron katalog; 
— bibliografik kartotekalar tizimi: ma’ lumotlar bazasi va banki; 
— bibliografik va axborot nashrlari; 
— bajarilgan so‘roqlar fondi; 
— ma’lumotnoma nashrlar fondi; 
— faktografik qidiruv tizimi; 
— yagona alifbo-predmet ko‘rsatkichi va MBA. 
Elektron katalog bilan bir qatorda an’anaviy kataloglar tuzish davom 
etmoqda, chunki ularning har biri o‘z vazifasiga ega. An’anaviy katalog kutubxona 
tashkil etilgandan beri tashkil etilayotgan bo‘lsa va shu davr ichidagi fondni aks 
ettirsa, elektron kataloglar deyarli barcha kutubxonalarda 1994- yildan beri yoki 

---

Xurramov Qudrat 
elektron katalog uchun dastur olingan yildan boshlab tashkil etilmoqda. U 
kutubxonalararo va xalqaro miqyosda axborot almashuv imkonini beradi. 
Kartotekalar tizimida ham elektron ma’lumotlar bazasi paydo bo‘la boshladi. 
Undagi bibliografik yozuvlar ma’lum bir yildan boshlab tanlangan vaqtli matbuot 
nashrlari va to‘plamlardan olingan hujjatlarga beriladi. Rossiya kutubxonalari 
hududiy doirada bir necha kutubxonalar birgalikda «O‘lka» nomi bilan yig‘ma 
kartoteka ham tashkil etmoqda. Unda viloyat, shahar, tuman haqidagi hujjatlar aks 
etgan, bu keyinchalik bosma ko‘rinishdagi o‘lkashunoslik qo‘llanmasini nashrdan 
chiqarishga olib keladi. Ba’zi kutubxonalar birgalikda umumiy kartotekani 
korporativ asosda tashkil etganlar. Ular o‘zlari obuna bo‘lgan yoki ishlayotgan 
vaqtli matbuot nashrlarini qamrab oladi. Kitobxonlar ko‘p murojaat qiladigan 
mavzular va masalalarga oid kartotekalar ma’lumotlar bazasiga kiritiladi. Masalan, 
«Tabiatni asrang: o‘lkaning ekologik muammolari», «Tadbirkorga yordam», 
«Ta’lim muammolari», «Madaniyat va san’atning muhim masalalari» va hokazo. 
Keyingi paytda respublikamizda 27 dan ortiq huquqiy axborot markazlari tashkil 
etilgan. Shu kutubxonalar hududlar xususiyatidan kelib chiqib birgalikda «Inson va 
qonun», «Qonunni o‘rganamiz», «O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi», 
«Demokratik jamiyat sari» kabi ma’lumotlar bazasini yaratishlari va almashishlari 
mumkin. «Obuna» nomli ma’lumotlar bazasida kutubxona obuna bo‘lgan vaqtli va 
davomli nashrlar haqidagi ma’lumotlar to‘planadi.