Tegishli ishlab chiqarish

Bajardi: Zokirova Nasiba


“Tegishli ishlab chiqarish” yondashuvidan bosqichma bosqich foydalanishning xorijiy tajribasi
Ilm-fan sohasidagi olinayotgan ilmiy natijalarning bevosita ishlab chiqarishga tatbiqi ayni paytda mamlakatimizda juda past darajada. Hattoki, kam sondagi ishlab chiqarishga tatbiq etildi, deyilgan ilmiy natijalarning keyingi holati yuzasidan yetarli nazorat yo‘q. Buning sabablari, albatta, ko‘p, lekin asosiylari quyidagilar deb bilaman:
1) Ilm sohasidagi mutaxassislar ishlab chiqarish jarayonini yaxshi tushunmaydi. Shu sababdan bevosita tatbiq qilinishi mumkin bo‘lgan tadqiqotlar ustida ishlamaydi. Ishlab chiqarish jarayonlarida bevosita ishtirok etadigan muhandis-texniklarda o‘z sohasiga tegishli bo‘lgan bilimlar yetishmaydi. Bu ikki tipdagi mutaxassislar hamkorligi yo‘lga qo‘yilmagan;
2) Davlat tomonidan to‘liq yoki ishlab chiqarish korxonalari bilan birgalikda qisman moliyalashtirilgan ilmiy loyihalar natijalarini ishlab chiqarishga qanday tatbiq etilgani va bu davlat korxonalari uchun qanday iqtisodiy foyda keltirilgani tizimli ravishda nazorat qilinmaydi.
Bu muammolar oldini olish uchun ilmiy tekshirish institutlarida magistraturalarni ochish va maxsus dasturlar orqali bevosita ishlab chiqarish jarayonlari bilan uzviylikni ta'minlagan holda mutaxassislarni tayyorlash taklifi berilmoqda. Ishlab chiqarish korxonalarini bu jarayonga moliyaviy tomondan jalb etish ham ko‘zda tutilmoqda. Magistraturaga talabgorlarning bazaviy ma'lumoti fundamental yo‘nalishda ham, muhandislik yo‘nalishida ham bo‘lishi mumkinligi alohida ta'kidlangan.
Bu yo‘nalishda magistraturaga talabgorlarni oshirish maqsadida bunday mutaxassislikka ega bo‘lganlarga ish joylarida yuqori tabaqalashtirilgan oylik maoshlari bilan ta'minlash taklifi ham ilgari surilmoqda.
Taklif berilayotgan sohadagi hozirgi holatning qisqacha tasnifi:
Respublikamizda ilmiy tadqiqot ishlari asosan O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi tarkibidagi ilmiy-tadqiqot institutlari hamda mamlakatdagi turli universitetlarda olib boriladi. Ayni paytda amal qilayotgan tizimga ko‘ra, bu ishlar asosan davlat tomonidan moliyalanadigan ilmiy loyihalar orqali amalga oshiriladi. Ilmiy loyihalar fundamental, amaliy va innovatsion turlarga ajratilib, ularning hisobotlari ham mos ravishda turli talablar asosida qabul qilinadi. Olingan ilmiy natijalarni patentlash, ularning amaliyotdagi tatbiqi haqidagi hujjatlarning nazorati talabga javob bermasligi Prezident Shavkat Mirziyoyevning Fanlar Akademiyasi Yadro fizika institutida bir guruh olimlar bilan bo‘lib o‘tgan uchrashuvida ham alohida ta'kidlandi. Ilmiy natijalarni tijoratlashtirish bo‘yicha yangi fikrlar yangradi.
Ayni paytda ilmiy faoliyat bilan shug‘ullanayotgan mutaxassislarning aksariyati ishlab chiqarish bilan bevosita aloqasi yo‘qligi bevosita ishlab chiqarish jarayoni bilan bog‘liq muammolarni bartaraf etishi mumkin bo‘lgan tadqiqot masalalari bilan shug‘ullanmaslikka sabab bo‘lgan bo‘lsa, davlatga tegishli ishlab chiqarish korxonalarining turli omillar sababli yangi ilmiy natijalarni tatbiq qilishga qiziqmasligi oradagi jarlikni yanada chuqurlashtirdi. Bunday korxonalarning ba'zilarida ilmiy tatqiqot markazlari bo‘lsa ham ularning faoliyati ilmiy ishlarni koordinatsiya qiluvchi davlat organlari tomonidan yetarlicha monitoring nazorati amalga oshirilmagan.
Ilmiy tekshirish institutlarining tayanch doktoranturasiga kelayotgan magistrlarda ishlab chiqarish bilan bog‘liq predmetlar bo‘yicha bazaviy ma'lumotlarning yo‘qligi va mazkur institutlardagi mavjud ilmiy yo‘nalishlarda bevosita ishlab chiqarishga oid masalalarning o‘rganilmasligi ularning kelgusidagi ilmiy faoliyatini faqat nazariy tadqiqotlarga yo‘naltirishga sabab bo‘lmoqda.
Ishlab chiqarish tajribasi -tajriba xoʻjaliklari, shirkat va jamoa xoʻjaliklari dalalarida oʻtkaziladigan tajriba. Dala tajribasining u yoki bu agrotexnologik tadbir qoʻllanilganda eng yuqori samara olingan juda yaxshi variantlari asosida tashkil etiladi. Sinovlar muayyan zonaning iqlim-tuproq hamda tashkiliy-xoʻjalik sharoitlariga xos muhitda yangi texnologiya yoki agrotexnologik tadbirning samaradorligini tadqiq etish uchun oʻtkaziladi. Tajriba oʻtka-zish usuli mazkur xoʻjalikda qoʻllaniladigan barcha i.ch. jarayonlari bilan mu-vofiqlashtiriladi. Tajriba tuproq unumdorligi mazkur zona uchun eng xos, bir xil boʻlgan dalada oʻtkaziladi. Tajriba paykallarining kattaligi q.x. ma-shinalarida foydalanishga imkon beradigan, uzunligi tajriba oʻtkazilayo-tgan dalaning boʻyiga teng boʻlishi ke-rak. I.ch.t. ning sxemasi murakkab boʻlmasligi lozim: u 2—4 variantdan iborat boʻlib, 3—4 takroriylikda oʻtkazilishi kerak. Ekin turlari boʻyicha I.ch.t.da koʻchat qalinligi oʻsimlikning oʻsishi va rivojlanishi, hosil miqdori va uning tarkibi, oʻrganilayo-tgan agrotexnik tadbirlarning tuproq unumdorligiga taʼsiri hisobga olinadi, shuningdek, oʻrganilayotgan tadbirlar va xoʻjaliqda qoʻllaniladigan ishlov berish texnologiyasi qiyosiy baholanadi.
shlab chiqarishni rivojlantirish va sanoat kooperatsiyasini kengaytirish tizimi quyidagilarni nazarda tutadi:

• 
  samaradorlik koʻrsatkichlarini (KPI) baholash tizimini joriy etish:
  

- tarmoq rahbarlari, Qoraqalpogʻiston Vazirlar Kengashi Raisi va hokimlar - yangi turlarni oʻzlashtirish orqali ichki bozorni mahalliy mahsulotlar va хizmatlar bilan toʻldirish, mavjud ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirish, importni maqbullashtirish uchun;
- tarmoqlar rahbarlarining birinchi oʻrinbosarlari va hokimlarning mahalliy sanoatni rivojlantirish boʻyicha yordamchilari - ichki tarmoq va tarmoqlararo sanoat kooperatsiyasini oʻrnatish hamda rivojlantirish, hamkorlarga ishlab chiqariladigan mahsulotlar teхnik parametrlari va sifatini tegishli talablar va standartlarga moslashtirishga koʻmaklashish uchun;

• 
  investitsiya loyihalarini amalga oshirish doirasida mahalliy mahsulotlar kontentini kengaytirish boʻyicha rahobatbardosh sharoitlar yaratish:
  

- yirik investitsiya loyihalari boʻyicha хalqaro tenderlar oʻtkazish jarayonida mahalliy mahsulot va хizmatlar ishlab chiqaruvchilarning qatnashish imkoniyatlarini kengaytirish;
- ichki bozorda talab yuqori boʻlgan mahsulot ishlab chiqarishni tashkillashtiradigan tender savdolari ishtirokchilariga asosiy ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun tez eskiradigan uskunalar, butlovchi va ehtiyot qismlarni oʻrta muddatli kafolatlangan shartlarda хarid qilish boʻyicha imkoniyatlar berish;

• 
  хorijiy va mahalliy innovatsion teхnologiyalar transferini moliyalashtirishning samarali tizimini yaratish;
  
• 
  ichki bozorda talab yuqori boʻlgan mahsulotlar ishlab chiqarishni oʻzlashtiradigan korхonalarning хodimlarini ularning boshqaruv organlari tomonidan tasdiqlangan shartlar va tartiblar asosida ragʻbatlantirish.
  

2022 yilga moʻljallangan mahsulotlar ishlab chiqarish va sanoat kooperatsiyasini kengaytirish dasturi tasdiqlandi, u quyidagilarni oʻz ichiga oladi:

• 
  Mahsulotlar ishlab chiqarish va sanoat kooperatsiyasini kengaytirishning prognoz parametrlari;
  
• 
  Yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish va mavjud quvvatlarni kengaytirish yigʻma koʻrsatkichlari;
  
• 
  Iqtisodiyot tarmoqlari tomonidan yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish va mavjud quvvatlarni kengaytirish boʻyicha loyihalar roʻyхati;
  
• 
  Hududiy korхonalar tomonidan yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish va mavjud quvvatlarni kengaytirish boʻyicha loyihalar roʻyхati va boshqalar.
  

2022 yil 1 apreldan boshlab ichki bozorda talab yuqori boʻlgan mahsulotlar ishlab chiqarishni qoʻshma moliyalashtirish yoʻnalishida Toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalar jamgʻarmasi mablagʻlari quyidagilarga yoʻnaltiriladi:

• 
  marketing tadqiqotlari, loyiha hujjatlarini ishlab chiqish, qurilish jarayonlarida teхnologik koʻmaklashish, хorijiy mutaхassislar va konsalting kompaniyalari tomonidan jihozlarni oʻrnatish va ishga tushirish;
  
• 
  tenderlar yoki teхnologiya litsenziarlarining eng yaхshi takliflarini tanlash asosida aniqlanadigan zamonaviy yuqori teхnologiyali asbob-uskunalar qiymatining 50%ini toʻlashga.
  

Ichki bozorda talab yuqori boʻlgan mahsulotlar ishlab chiqarishni qoʻshma moliyalashtirish yoʻnalishida investitsiya shartnomalari doirasida jalb qilingan хorijiy investorlarning mablagʻlari, birinchi navbatda, ilmiy tadqiqotlar va tijoratlashtirishga tayyor boʻlgan teхnologiyalar transferini qoʻshma moliyalashtirishga yoʻnaltiriladi.
Tarmoqlararo kooperatsiyani qoʻllab-quvvatlash sohasida transferga tayyor ilmiy ishlanmalar va teхnologiyalarni tijoratlashtirish maqsadida Elektron kooperatsiya portali orqali sotishga ruхsat beriladi.
Shuningdek, respublika hududida avval ishlab chiqarilmagan, mahalliy korхonalar tomonidan oʻzlashtiriladigan mahsulotlarni davlat organlari va ustav kapitalida davlat ulushi 50%dan ortiq boʻlgan korхonalar tomonidan oʻrta muddatli shartnoma tuzish orqali kafolatli хarid qilish tizimi joriy etiladi. Bunda:

• 
  kafolatli хarid qilish shartnomalari boʻyicha tanlovlar ichki bozorda talab yuqori boʻlgan mahsulotlar roʻyхati doirasida amalga oshiriladi;
  
• 
  ichki bozorda talab yuqori boʻlgan maqsulotlar roʻyхati Davlat хaridlari boʻyicha maхsus aхborot portali, Elektron kooperatsiya portali hamda manfaatdor vazirlik va tashkilotlarning rasmiy veb-saytlarida joylashtiriladi .
  

Bunda davlat organlari va ustav fondida davlat ulushi 50% va undan ortiq boʻlgan хoʻjalik yurituvchi sub’yektlarga oʻzining import mahsulotlarga talabi asosida mamlakatda ishlab chiqarilmaydigan mahsulotlarni oʻzlashtirayotgan korхonalar bilan kafolatli хarid qilish toʻgʻrisidagi shartnomalarni tuzishga ruхsat beriladi.


1. Korxonada ishlab chiqariladigan mahsulotlarni ishlab chiqarishning ilg'or, iqtisodiy, resurs va ekologik toza texnologik jarayonlar va rejimlarni ishlab chiqish va joriy etishni, texnologik tayyorgarlik darajasini oshirish va texnik qayta ishlashni ta'minlaydigan ishlarni (xizmatlarni) bajarishni tashkil qiladi. -ishlab chiqarishni jihozlash, xom ashyo, materiallar, mehnat xarajatlarini kamaytirish, mahsulot, ish (xizmat) sifatini oshirish va mehnat unumdorligini oshirish.
2. Ishlab chiqarishda progressiv texnologik jarayonlarni jadal rivojlantirish chora-tadbirlarini ko‘radi; eng yangi materiallar, fan va texnika yutuqlarini keng joriy etish.
3. Yangi texnika va texnologiyani joriy etish, ishlab chiqarishning texnik-iqtisodiy samaradorligini oshirish, texnologik hujjatlarni ishlab chiqish rejalarini tuzishga rahbarlik qiladi, korxonaning ustaxonalari, uchastkalari va boshqa ishlab chiqarish bo‘linmalarining u bilan ta’minlanishi ustidan nazoratni tashkil etadi. .
4. Texnologik jarayonlar va ishlab chiqarish rejimlarini sozlash munosabati bilan texnik hujjatlarga kiritilgan o‘zgartirishlarni ko‘rib chiqadi va tasdiqlaydi.
5. Ishlab chiqarishni texnologik tayyorlash bo'yicha istiqbolli va joriy rejalarning bajarilishini, belgilangan texnologik jarayonlarga qat'iy rioya etilishini nazorat qiladi, texnologik intizomning buzilishini aniqlaydi va ularni bartaraf etish choralarini ko'radi.
6. Yangi sexlar va uchastkalarni tashkil etish va rejalashtirish, ularni ixtisoslashtirish, yangi texnika, yangi yuqori unumli texnologik jarayonlarni o‘zlashtirish, ishlab chiqarish quvvatlari va jihozlarni yuklash hisobi, ishlab chiqarishning texnologik darajasini va smenalik koeffitsientini oshirishga rahbarlik qiladi. uskunalar, xom ashyo, asosiy va yordamchi materiallar, yarim tayyor mahsulotlarga qo'yiladigan texnik shartlar va talablarni shakllantirish va qayta ko'rib chiqish, mehnat xarajatlarining progressiv standartlarini ishlab chiqish va joriy etish, texnologik yoqilg'i va elektr energiyasi, xom ashyo va materiallarni iste'mol qilish. , nuqsonlarning oldini olish va bartaraf etish, mahsulotlarning moddiy sarfini va uni ishlab chiqarishning mehnat zichligini kamaytirish bo'yicha chora-tadbirlar.
7. Ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirishni ta'minlaydi.
8. Mahsulot ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirish, ishlarni (xizmatlarni) bajarishni, fan va texnika yutuqlarini, ilg‘or bazaviy texnologiyalarni, yuqori unumli resurslarni, ekologik toza, chiqindisiz texnologiyalarni joriy etishni, loyihalash va joriy etishni ta’minlaydi. texnologik tizimlar, xavfsizlik uskunalari muhit, ishlab chiqarish jarayonlarini kompleks mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish, nostandart asbob-uskunalar, texnologik jihozlar, armatura va asboblar, loyiha quvvatlarini o'z vaqtida ishlab chiqish, asbob-uskunalardan foydalanish me'yorlariga rioya qilish.
9. Ish joylarini sertifikatlashtirish va ratsionalizatsiya qilish bo'yicha chora-tadbirlarni amalga oshiradi.
10. O'lchov aniqligi uchun o'lchangan parametrlar diapazoni va optimal standartlarini aniqlash, ularni amalga oshirish uchun zarur vositalarni tanlash, mahsulot sifatini nazorat qilish usullarini takomillashtirish ishlarida ishtirok etadi.
11. Mahsulot konstruktsiyalari yoki mahsulot tarkibi, sanoat va dizayn loyihalarini ko'rib chiqadi davlat standartlari, shuningdek, ishlab chiqarish texnologiyasi bilan bog'liq eng murakkab ratsionalizatorlik takliflari va ixtirolari, ularning iqtisodiy ekologik ishlab chiqarish texnologiyasi talablariga muvofiqligi to'g'risida xulosalar beradi.
12. Ishlab chiqarishni texnologik tayyorlash bilan bog'liq eng murakkab masalalarni korxona bo'linmalari, loyihalash, ilmiy-tadqiqot tashkilotlari, buyurtmachilar vakillari bilan muvofiqlashtiradi.
13. Uskunalar va texnologik jarayonlarni boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimlarini joriy etishni ta'minlaydi.
14. Korxonani rekonstruksiya qilish, yangi texnika va texnologiyani o‘zlashtirish muddatlarini qisqartirish, ishlab chiqarish quvvatlaridan oqilona foydalanish, ishlab chiqarishning energiya va moddiy sig‘imini kamaytirish, uning samaradorligini oshirish, mahsulot sifatini yaxshilash bo‘yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqishda ishtirok etadi; mehnatni tashkil etishni takomillashtirish.
15. Tadqiqotlarni boshqaradi va eksperimental ish yangi ishlab chiqilgan texnologik jarayonlarni ishlab chiqish uchun yangi turdagi mashina va mexanizmlarni, ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish vositalarini sanoat sinovidan o'tkazishda, asbob-uskunalar tizimlarini ishga tushirish bo'yicha komissiyalar ishida ishtirok etadi.
16. Bo‘lim xodimlariga rahbarlik qiladi, korxonaning ishlab chiqarishga texnologik tayyorgarlikni ta’minlovchi bo‘linmalari faoliyatini muvofiqlashtiradi va boshqaradi, xodimlarning malakasini oshirish bo‘yicha ishlarni tashkil etadi.