Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

MK =
YaIM 
MK = 
monetazitsiya koefitsienti 
M2 = 
pul agregati 
Taraqqiy etgan mamlakatlarda naqd pulsiz hisob-kitoblar tizimining rivojlanganligi 
naqd 
pullarga bo’lgan talabning kamayishiga olib keldi. Bu esa pul aylanmasi tarkibida naqdsiz 
yuqori va barqaror darajada saqlash imkonini beradi. 
 
TBS-KST-MKTs 
PM
=
 
 
PAT 
PM = 
pul massasi 
MKTs = 
muddati kelgan to’lovlar summasi
TBS = 
tovarlar bahosi summasi
 
KST 
= kreditga sotilgan tavorlar summasi
 
PAT = 
Pul aylanmasi tarkibi 
Hozirgi davrda AQSh, Germaniya, Fransiya, Kanada va Braziliyada muomaladagi naqd pul 
tendensiyasi kuzatilmoqda. Lekin bu davlatlarda naqd pullarning muomladagi pul massasining 
salmog’i yuqori emas.
Rivojlanayotgan mamlakatlarda bu ko’rsatkichning salmog’i ancha yuqoridir. Masalan 
Rassiyada bu ko’rs
atkich 29% ni tashkil etadii.
Naqd pul aylanmasining salbiy jihatlari sifatida quyidagilarni ko’rsatish mumkin:

---

195
-
Naqd pullarni emissiya qilish tashish va saqlash katta xarajatni talab etadii. Markaziy 
banklar emissiya xarajatini kamaytrish uchun kupyuralarning nominalini yiriklashtirishga majbur 
bo’ladilar.
-
Naqd pullarni olib yurish xavflidir. 
-
Naqd pullar bilan hisob kitob qilish soliq to’lashdan qochish imkonini beradi.
-
Naqd pul aylanamsi terrorizmni moliyalashtrish bilan bog’liq
-
Naqd pullar va inflyatsiy
a o’rtasida bevosita aloqadorlik mavjud.
Naqd pullarning darajasiga baho berish uchun xalqaro amaliyotda iqtisodiyotda naqd 
pullarning etarliligi degan ko’rsatkich qo’llaniladi. 
M0/YaIM*100% 
Taraqqiy etgan mamlakatlarda bu ko’rsatkichning darajasi past.
Buning bir qancha sabablari 
bor. Ulardan asosiylari ikkita: 
1.
Naqd pulsiz hisob kitoblar tizimi yuqori darajada rivojlangan. Naqd pul muomalasi 
bilan asosan aholi shug’ullanadi. Plastik kartochkalarga asoslangan to’lov amaliyotining 
rivojlanganligi naqd pul
larga bo’lgan talabni qisqartirish imkonini bergan. 
2.
Xufyona iqtisodiyotni kichik salmoqqa ega ekanligi. 
Taraqqiy etgan mamlakatlarda naqd pul aylanmasini qisqartirishda eng samarali usul sifatida 
p;astik kartochkalar va pullik cheklarni rivojlantirish usu
li qo’llanilgan.