Nima sababdan banklar va moliya institutlari o’rganila
di?
“Pul va banklar” fanining muhim yo’nalishi moliya tashkilotlari va bank ishini ko’rib
chiqishga bag’ishlangan. Aynan banklar va boshqa moliyaviy tashkilotlar moliya bozorlarining
faoliyatini ta’minlab, bo’sh pul mablag’lari mavjud bo’lganlardan, ulard
an samarali
foydalanadiganlarga o’tkazib beradilar. Natijada, moliyaviy tashkilotlar mamlakat iqtisodiyotining
uzluksiz rivojlanishiga salmoqli ta’sir ko’rsatadilar.
Moliyaviy tizimning tarkibi
Xorijiy davlatlarda moliyaviy tizim murakkab tarkibga ega. U turli xildagi nodavlat
moliyaviy muassasalarni birlashtirib, o’z ichiga banklar, sug’urta kompaniyalari, o’zaro fondlar,
moliyaviy kompaniyalar, investitsion banklarni oladi. Ushbu muassasalarning faoliyati davlat
tomonidan qattiq tartibga solib boriladi. Agar biror shaxs, masalan, Jeneral Motors ga qarz
bermoqchi bo’lsa, u kompaniya prezidentiga borib o’z pul mablag’larini tavsiya qilmaydi. Bundan
ko’ra u kompaniyaga to’g’ridan
-
to’g’ri emas, balki moliyaviy vositachilarga
- bir iqtisodiy
subektlarning b
o’sh mablag’larini o’zida jamlab, boshqalarga kreditga beruvchi muassasalarga
qarz beradi.
Nima sababdan moliyaviy bozorlarning muvaffaqiyatli faoliyatini moliyaviy dallollarsiz
tasavvur etib bo’lmaydi? Nima sababdan ular ba’zi shaxslarni kreditlaydilar,
boshqalariga esa rad
javobini beradilar? Nima sababdan kreditni olish murakkab yuridik xujjatlarni rasmiylashtirishni
talab etadii? Nima sababdan moliyaviy muassasalar faoliyati davlat tomonidan qattiq tartibga solib
boriladi?
Ushbu fanda bayon qilinadigan qator mavzular yuqoridagi savollarga AQSh va boshqa
davlatlar moliyaviy tashkilotlari tarkibini tizimli tahlil qilish asosida javob topishga yordam
beradi.
Moliyaviy inqirozlar
Shuni ta’kidlash kerakki, ba’zan moliyaviy tizim ishlamaydi va u moliyaviy
inqirozlarni
keltirib chiqaradi. Moliyaviy bozorlarda muhim pasayishlar aktivlar narxining keskin tushib
ketishi va moliyaviy hamda nomoliyaviy firmalarning bankrotlikka uchrashi bilan xarakterlanadi.
Moliyaviy inqirozlar yuz yillar davomida kapitalistik iqtisodiyotning xususiyati hisoblangan va
odatda biznes tsikllarini juda kuchli pasayishini keltirib chiqaradi. 2007 yilning avgustida boshlab
va Buyuk Depressiya davridan buyon AQSh iqtisodiyoti eng tahlikali moliyaviy inqirozdan jabr
ko’rdi. Substandart
uy-joyga ajratilgan ipoteka kreditlarining defoltga uchrashi moliya
institutlarida katta yo’qotishlarni keltirib chiqarib, nafaqat ko’plab banklarning bankrotligini balki
AQShdagi eng yirik ikkita investitsion banklar hisoblangan
Do'stlaringiz bilan baham: |