Xoshimov, S. Saidaxmedov elektr yuritma

= a - bi
o. 
(6.33)
U holda o ‘tkinchi jarayon vaqtini aniqlaydigan ifoda quyidagi 
ko‘rinishni oladi:
ЛЪ *-Ь*
(6.34)
bu yerda: ffl/ va 
(t>2 -
tezlikning dinamik momentlari 
Mdinl
va 
Mdm2
ga mos keladigan boshlang‘ich qiymatlari.
Chiziqli ravishda o‘zgaradigan moment uchun
^din ~ ^dinj _ 
w
~ 
w d l n 2 - w d i n i ca2 ~ a>'> '
bu yerdan:
it
- »/ 
, M d l n 2 - M d
i
n
i
m
, M d i n l _ M i* n 2 .. 
М а т - М ц п г . »
«
d i n -
Л?ап1+ ■
-n1+ (
a>, -
(6.35) ifodaga mos ravishda quyidagini olamiz:
a ~ W
d in 1 +
h—
^dinl ^din2
ai2-<2*l
(6.34) ifodani berilgan coy— аъ tezlikning o‘zgarishi oralig‘ida 
integrallaymiz:

---

* 
dea
_
J
 
a-6®2
t
= '■* 
*4 в-й® 6
Yuqorida 
a va b
lar uchun aniqlangan ifodalarni o‘miga 
qo‘yib, quyidagi ifodaga ega bo‘lamiz:
t..= J
------ I n H d i n i .
M
d i n 1 ~ W
c « n 2
M c # n 2
( 6 . 3 6 )
Ko‘rilayotgan rejimga (ishga tushirish, tormozlash, tezlikni 
o‘zgartirish) bog‘liq ravishda (6.36) formulaga moment va 
tezliklar uchun turli boshlang‘ich shartlarni kiritish kerak bo‘ladi.
Olingan ifodada dinamik momentning chiziqli qonuniyat bi­
lan o‘zgarishidagi tezlatish davomiyligini (o‘tkinchi jarayon vaq- 
tini) aniqlashda foydalaniladi. Bundan tashqari murakkab hollarda 
btrilgan egri chiziqli bog‘lanishni ayrim to‘g ‘ri bo‘laklarga bo‘lib, 
har biri uchun jarayon davomiyligini (vaqtini) ayrim to‘g ‘ri 
chiziqli uchastkalarning yig‘indisi sifatida aniqlash ham mumkin.
6.5. M USTAQIL Q O ‘Z G ‘A TISH LI 0 ‘ZGARMAS TO K
DVIG A TELLI ELEK TR YURITM ALARDA
ELEK TRO M EX A N IK 0 ‘TK IN C H I JARAYONLAR
Elektromexanik o ‘tkinchi rejimlar asosan o ‘zgarmas tok yurit- 
malari uchun tatbiq etiladi. Chunki ularda elektrmagnit jarayonlar 
mexanik jarayonlarga nisbatan tezlikka juda katta ta’sir qiladi. 
Elektromexanik jarayonlami tahlil etish ancha qiyin. Chunki, 
bunda differensial tenglamalaming darajasi ancha yuqori bo‘ladi. 
Bundan tashqari odatda, elektromexanik o‘tkinchi jarayonlami 
tadqiq etish nochiziq bog‘lanishlami (gisterezis, to ‘yinish va h. k.) 
hisobga olish zarurligi bilan bog‘liq. Shuning uchun hozirda real 
tizimlarni tadqiq etish uchun raqamli modellash uslubidan foy­
dalaniladi. Bu holda EHMda olingan natija aynan shu qara- 
layotgan qurilmaga taalluqli bo‘ladi.
Turli elektr mexanik tizimlarini o ‘tkinchi jarayonlarga tatbiq 
etish uchun umumiy analitik yechimga ega bo‘lish kerak. Bu esa 
parametrlarni o ‘tkinchi jarayonni kechish vaqtiga ta’sirini, tok­
ning maksimal qiymatlari va boshqalami aniqlash imkoniyatini 
beradi. Lekin bunda bir nechta joizliklar va soddalashtirishlar

---

kiritilib, iloji boricha nochiziq bog‘lanishlarni ularga mos bo‘lgan 
chiziqli bog‘lanishlar bilan almashtirish darkor.
BogManishlami chiziqlashtirish maqsadida mustaqil qo‘zg‘a- 
tishli o‘zgarmas tok dvigatellari uchun elektromexanik o‘tkinchi 
jarayonlarni tahlil etishda quyidagi shartlami qabul qilamiz:
- chulg‘amlar (yakor, kompensatsiya va boshqalar) induktiv- 
ligini o‘zgarmas deb qabul qilinadi;
- yakor reaksiyasi ta’siri ahamiyatga olinmaydi;
- uyurma toklar va gisterezis hisobga olinmaydi.
Ushbu shartlar bajarilganda dvigatel magnit oqimini o‘zgar- 
mas deb qabul qilish mumkin. Bundan tashqari soddalashtirish 
maqsadida jarayonlarni o‘zgarmas statik moment yoki tezlikka 
chiziqli bog‘liq, deb qaraladi.
Boshqarish ta’siri asosan yuritma tizimida ishlatilayotgan ta’- 
minot manbayi bo‘lgan o ‘zgartgichning xususiyatlari bilan aniq­
lanadi.