Xoshimov, S. Saidaxmedov elektr yuritma

6.4-rasm. Dvigatelni reostat yordamida ishga tushirilgan
holatidagi mexanik tavsiflar.
Yakor tokining ifodasi quyidagicha yoziladi:
7 = / q(l - 
) + /i 
*~"Tu ,
bu yerda: 
7/ = 
Ibosh
 
- reostatni o ‘zgartirgan holatidagi har bir 
uchastka (bo‘lak) boshidagi jarayonda hosil boMadigan tok: 
Iq
 = 
M q/K M.
 
Ishga tushayotganda tok va tezlik o ‘zgarishining egri

---

chizig‘i 6.5-rasmda keltirilgan. Egri chiziq xarakteri odatda 
uchastka uzunligini qayd etuvchi rele yoki tok relesi yordamida 
avtomatik ravishda ta’minlanadi.
Shunga o‘xshash jarayonni dvigatelni tormozlashda ham 
olamiz. Teskari ulab tormozlashda odatda bitta pog‘ona qarshilik 
ulanadi.Tabiiyki, bu holda katta pog‘ona qarshiligi kiritilgani 
uchun tormozlash bosh qichida eng katta vaqt doimiysiga ega 
bo‘lamiz. Lekin tormozlash vaqti katta bo‘lmaydi. Chunki tor­
mozlash jarayonida dvigatel momenti bilan qarshilik momentining 
ayirmasi 
Md-M q
emas, balki ularning yig‘indisi ta’sir etadi.
6.5-rasm.
Dvigatelni ishga tushirayotgan 
holatidagi tok va tezlik grafiklari.
Reverslash jarayoni eksponensial qonunga bo‘ysunadi, agar 
statik moment aktiv bo‘Isa, bir tomondan boshqa tomonga ravon 
aylanadi.
Shunga o ‘xshash o‘tkinchi jarayon, ya’ni tezlik bilan 
momentning o‘zgarishi faza rotorli assinxron dvigatellarda ham 
kechadi.
6.4. EL EK TR YURITMALARNI ISHGA TUSHIRISH 
VA TORM OZLASH VAQTI
Yuqorida ko‘rib chiqilgan elektr yuritmaning harakat teng­
lamasi o ‘tkinchi jarayonlaming o‘tish vaqtini belgilaydi. Ish

---

agregatini ishga tushirish va uni to‘xtatish jarayonlari ishlab 
chiqarish siklining ajralmas qismidir. Bu jarayonlarga to‘g‘ri 
keladigan vaqtning davomiyligini bilish kerak. Chunki bu vaqtda 
agregat foydali ish bajarmaydi. Ishga tushirish va tormozlash 
uchastkalarini qisqartirib, ish unumdorligini oshirish mumkin.
Ko‘pgina ish agregatlarida 
J =
const bo‘ladi. Bu shartni qabul 
qilib quyidagini yozish mumkin
bu yerdan
Ushbu (6.29) ifodani integrallash dvigatel momenti va 
qarshilik momenti tezlikni ma’lum bo‘lgan funksiyasi, ya’ni