Xorazm viloyat pedagog kadrlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

Samarali muloqot qoidalari

Qoidalar	Sharh
O`quvchilar bilan suhbatlashganda, ular ning intim zonasi (uzatilgan qo`l yetadigan masofa)ga kirmang.	O`quvchining intim zonasiga kirish uning bezovtaligi- I ni tug`diradi.Quyidagi hollarda qoidadan istisno bo`- lishi mumkin: 1)o`qituvchi va o`quvchi o`rtasida ishonch va ma’na- viy yaqinlik mavjud bo`lsa; 2)kamdan kam hollarda qo`llanadigan pedagogik ta’ sir vositasi sifatida.
O`quvchi uchun o`qituvchining uni shaxsiy zona ( 0, 5 – 1,5 metr masofa)da tinglashi ma’qul.	O`quvchi bunday masofada o`quvchi javobining mu- himligini ta’kidlaydi va o`ziga nisbatan hurmat hissi- ni qondiradi.
Sinf bo`ylab yurish orqali o`qituvchining o`quvchilarning shaxsiy zonasida bo`lishi.	Sinf bo`ylab yurish o`qituvchiga har bir o`quvchi ni uning shaxsiy zonasida turib tinglash imkonini be- nradi:orqa qatorda o`tirgan o`quvchilarga oldida o`tir- gan o`quvchilar bilan birdek e’tibor beriladi, sinf diq- qat markazini o`zgartirib turish imkoniyati yaratiladi.
Ko`z kontakti.	Ko`z orqali kontakt muloqot o`rnatishda samara- li vositalardan biridir.
Muloqot ishtirokchilarning joylashuvi: o`quvchilarning P- simon va trapetsiyasimon joylashuvi (turli variantlari)optimal hisoblanadi.
Noverbal holat va harakatlar: a)to`siq harakatlar: qo`l yoki oyoqlarni qovushtirish; moddiy to`siq (stul, portfel, shkaf, stol va sh. k) orqali suhbatdoshdan ajralish (uzoqlashish); b)tajovuzkor ustunlikni ko`rsatuvchi harakatlar; suhbat davomida ensa qismini silash, qichish; qo`llarini musht qilish; pastdan yuqoriga harakatlanuvchi qo`l harakatlari, bosh va ko`rsatkich barmoq harakatlari; v) suhbatga chorlovchi, samimiylikni namoyon etuvchi harakatlar: ochiq kaftlarni namoyish etish; g)aylanasimon simmetrik harakatlar; gorizontal qo`l harakatlari; xona bo`ylab sekin, qo`llarini orqaga qilib yurish.	Ushbu harakatlar kommunikatsiya (muloqot) samara- li va foydali bo`lishi amri maholligini ko`rsatadi. Ushbu harakatlar, odatda, samarali muloqot o`rnatish- ga xalaqit beradi. Ushbu harakatlar bizning takliflarimiz samimiyligini , hamkorlik qilish istagimizni oshkor qiladi.
O`qituvchining o`tirgan holda axborot berishi samarali qabul qilinmaydi. Buyruq maylidagi fe’llardan kamroq foydalanishga harakat qilish lozim: kel, o`tir, uzat, tur va b. O`quvchining yangi topshiriqni bajarishdan hadiksirashini yo`qotish uchun “qo`rqma”, “sen buni bajara olasan” deb uni ishontirish o`rniga, topshiriqni shunday berish kerakki, o`quvchi uni bajara olishiga ikkilanmasin. Masalan, “Topshiriqni har bir bosqichini bajarib bo`lganingdan so`ng biroz dam ol”.	O`quvchining javoblarini uning orqasida turib sharh- rlashga yo`l qo`yilmaydi. Bu holat uni xavotirlanish- ga majbur qiladi. Shaxsiy suhbat olib borish uchun dioganal bo`yicha o`tirish tavsiya qilinadi.Bunday holat fikrlarni umu- miylikka keltiradi. Birinchi holatda o`quvchilar bosimni his qilishsa, ik- kinchi holatda erkinlik kuzatiladi. O`quvchilarning diqqati “bajarish davomida”, “shundan keyin” kabi ikkinchi darajali holatlarga qa- ratilishi orqali vaziyat yumshatiladi, qo`rquv yo`qo- ladi.