Xorazm ma’mun akademiyasi axborotnomasi – /2019 Ўзбекистон республикаси фанлар

1. Kamoljon (ayol kishi nomi, “Sayod va Hamro” dostoni 50-bet);
2. Ko’kgul (erkak kishi nomi, “Edigo” dostoni 198-bet); 
3. Lola (erkak kishi nomi, “Asil va Karam” dostoni 259, 260-betlar);
4. Oypora (erkak kishi nomi, “Oshiq G’arib va Hilola pari” dostoni 43-bet);
5. Oyxon (erkak kishi nomi, “Yusuf va Ahmad” dostoni 16-bet);
6. Og’a Yunus (ayol kishi nomi, “Yunus pari” dostoni 58-bet);
7. Tavka (shoh) (erkak kishi nomi, “Edigo” dostoni 204-bet).
8. Sanobar (erkak kishi nomi, “Gul va Sanobar” dostoni 231-bet) va boshqalarni keltirish mumkin. 
Quyida ana shu nomlardan ayrimlarining Xorazm dostonlari matnida qatnashgan o’rinlariga to’xtalamiz.
“Oshiqnoma” turkumining ikkinchi kitobiga kiritilgan “Asil va Karam” dostonida Lola antroponimi 
keltirilgan. Mazkur nom hozirgi o’zbek antroponimikasida ham, Xorazm mintaqaviy antroponimlar tizimida 
ham gender jihatdan ayollarga xos nomlar toifasiga kiritilishiga hech kim shubha qilmaydi. Ammo yuqorida 
tilga olib o’tgan doston matnida mazkur nom erkak kishilar nomi sifatda keltirilganiga guvoh bo’lamiz. 
Masalan: “Ammo Karamjonning bir hamrohi bor erdi, ul hamrohining oti Lola erdi. Anga aydi: san el oyog’i 
tingandan so’ng Asilxonning bo’gina borg’il”. (“Asil va Karam” dostoni 259-bet); yoki:
...Kel o’zingni Lolajonga yor ayla, 
Kel, man olay sani Karam olmiydi. (“Asil va Karam” dostoni 260-bet). Parchalardan ayon bo’ladiki, 
Lola Karamjonning hamrohi, Asiljonni sinash uchun uni yuborib har-xil savollar beriladi.
“Oshiqnoma” turkumining 3-kitobiga kiritlgan “Gul va Sanobar” dostonidagi Sanobar nomi ham 
gender nuqtayi nazardan erkak kishi nomi sifatida keltirilishi bugungi o’zbek millatiga mansub kishilarni 
hayron qoldirishi mumkin. Quyidagi parchaga e’tibor qilaylik: “Ammo roviyoni axbor va noqiloni osor va 
muhaddisoni dostoni bo’ston andog’ rivoyat qilibdurlarkim, Chin shahrinda Xurshidshoh otlig’ podsho bor 
erdi. Oning Sanobar otli bir o’g’li bor erdi”.
Bunga o’xhshash noan’anaviylikni yuqorida keltirilgan nomlarning aksariyatida ko’rishimiz mumkin. 
Masalan: Kamoljon nomi ham o’zbek antroponimikasida, asosan, erkak kishi nomi sifatida, Oypora, Oyxon 
antroponimlari, asosan, ayollarga xos nom sifatida qaralsa ham, dostonlarimiz tilida buning teskarisi tarzida 
ifoda etilganligi alohida e’tiborga molik hodisadir.
Tavka nomi ham gender jihatdan, birinchi navbatda, ayol kishilarga xos nom sifatida hayolimizga 
keladi. Chunki, mashhur “Alpomish” dostonidagi Tavka Oyim pretsedent nomi hammamizning yodimizda 
turibdi. Ammo Xorazm dostonlari tilida mazkur nomning erkak kishiga xos nom sifatida qo’llanilganligiga 
duch kelamiz.
Dostonlarimiz tilida nomlar tarkibida qo’llaniladigan affuiksoid birliklarning ham o’ziga xos gender 
xususiyatlari mavjudligi haqida yuqorida to’xtalgan edik. Quyida ana shu birliklarning noan’anaviy holda 
qo’llanilgan o’rinlarini tahlilga tortishga harakat qilamiz.