Karerani rivojlantirishning gender jihatlari “Gender” tushunchasi

Karerani rivojlantirishning gender jihatlari

1. “Gender” tushunchasi.

1.Gender – psixologik nuqtai nazardan shunday tushunchaki, uning yordamida odamlar “erkak va ayol” tushunchalarining mohiyatini yoritadi. Ma’lumki, “jins” tushunchasining o’zi biologik kategoriya bo’lgani uchun ham ijtimoiy psixologiya erkak va ayollar xislatlaridagi tafovutlarning biologik jihatdan bog’liqligini asoslashda bu terminni ishlatadi.

2. Gender notenglik va diskriminatsiya
2. Gender tenglikni ta’minlashda notenglikni anglash, notenglikni bartaraf etish mexanizmlarini ishlab chiqish, gender tenglik ideologiyasini yaratish, gendertenglik ideallarini shakllantirish kabi murakkab bosqichlarni bosib o‘tishga to‘g‘rikeladi. Ular ichida eng murakkabi gender notenglikni anglashdir. Ongning, an’anaviy qarashlarning ziddiyatli o‘zgarish xususiyati gender notenglikni tez anglashga imkon bermaydi. Anglanmagan voqelikni esa hayotga keng joriy etishqiyindir. Shuning uchun eng avvalo ayol va erkakni inson sifatida e’tirof etuvchi gumanistik qarashlarni shakllantirish darkor. Jamiyat gumanistik qadriyatlarni taraqqiyot sharti qilib tanlamas ekan egalitar g‘oyalar qog‘ozlarda qolib ketaveradi.

3. Gender chegara va uni o’zgartirish

3. Gender munosabatlari va rollar taqsimoti tizimida bugungi O’zbekiston yigitlari va qizlarining o’rni tahlil qilinadigan bo’lsa, shuni alohida ta’kidlash lozimki, gender rollari to’lig’icha madaniy muhitga bog’liqligi va bu rol ular ma’lumotliligi darajasiga mos ravishda o’zgarayotganligini kuzatish mumkin. Lekin ijtimoiy fikr so’rovlarida o’zbek ayollarining gender munosabatlarida to’laligicha erkaklar bilan tengliklari e’tirof etilsa-da, asli ko’pchilik ongida ayol baribir o’sha o’zining an’anaviy rollari doirasida tasavvur qilinadi. Bu holatning ham ijobiy, ham salbiy jihatlari mavjud. Bu narsa gender chegara deb ataladi. Gender chegaraning mavjud bo'lishi ba'zida ish samardorligiga ham salbiy ta'sir ko'rsatadi. Lekin bugungi kunga kelib gender chegara nisbatan ancha zaiflashdi, bu esa sohadagi ijobiy o'zgarishlardan dalolat beradi.

4. Ayollar karerasi muvaffaqiyati

4.Ayol kishi uchun karera qilish oson kechmasligi barchamizga ma’lum. Ko‘pchilik ayollarning fikricha, karera qilish uchun ular hamkasb erkaklarga qaraganda uch karra ko‘proq ishlashiga to‘g‘ri keladi. Shuning uchun ayollar karerada muvaffaqiyatga erishishlari uchun astoydil mehnat qilishlari, ish jadvaliga qat'iy rioya qilishlari, ish vaqtida faqat ish haqida o'ylashi, dress kodga rioya qilishi va ishini sevishi kerak.

5. Erkaklar karerasining o’ziga xosligi.

5. Erkaklar karerasining o'ziga xosligini bu erkaklarning ayollarga nisbatan ijtimoiy-iqtisodiy hayotda nisbatan faolligi bilan izohlash mumkin. Erkaklar jamiyatdagi ko'plab faoliyat sohalarida ayollarga nisbatan ustunliklarga ega ekanligi ularning ish faoliyatida tezroq ko'tarilishini ta'minlaydi.

6. Karera boshqaruvida gender yondashuv

6. Karyerani boshqarishda gender tenglikni ta'minlash muhim sanaladi. Boshqaruv samaradirligini oshirish uchun erkak va ayol xodimlarga teng huquqlar berilishi gender tenglikni yuzaga chiqaruvchi omillardan biri hisoblanadi.

7. Sergeratsiya nima?

7. Segregatsiya (lot. segregacio — ajratish) — biron irq yoki etnik guruhni chegaralangan hududga majburlab yoki ixtiyoriy yoʻl bilan koʻchirish yohud alohida maktablar, transport vositalari, xizmat koʻrsatish korxonalari tashkil etish yoki boʻlmasa, boshqa diskriminatsiya choralari orqali ajratib qoʻyish. segregatsiya — diskriminatsiyaning alohida koʻrinishidir. Tarixda qonunlashtirilgan segregatsiya hollari boʻlgan. Chunonchi, segregatsiya AQSH janubida 19-asr 2-yarmining boshida negrlar ozod qilingandan soʻng 20-asrda ham uzoq vaqt saqlanib turdi. Segretsiyani umuman olganda uzoqlashish deyish mumkin.

8. Konvergensiya nima?

8. Konvergensiya (lot. convergo -yaqinlashaman, oʻxshayman) (biologi ya da) — turli ajdodlardan kelib chiqqan organizmlarda bir xil tashqi muhit taʼsirida oʻxshash belgilarning paydo boʻlishi. Konvergensiya natijasida vujudga keladigan belgilarning oʻxshashligi analogiya deyiladi. Konvergensiya terminini Charliz Darvin fanga kiritgan. Konvergensiya fikr va g'oyalarning bir biriga uyg'unlashib ketishi.