Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOM
А
SI 
–
12/2020 
252
Огаҳий эл мустақиллигини
сақлаб қолиш учун жуда кўп ҳаракат қилади, ҳатто очлик эълон 
қилади, хон билан мунозарага киришади. Бироқ ватан ўз мустақиллигини бой беради. Бундан 
ҳафсаласи
пир бўлган шоир ўз ички нутқида қалбидаги изтиробларни очиб беради.
Мағлубиятга сабаб 
ахтаради. Ниҳоят битта матал билан унга жавоб топади: “
-
Огоҳлантирмоқ ва даъват айламоқликдин 
нафъ чиқмагач, ўз ҳаётимни ўртага қўйиб, ўлмоқ истаганим ўлимдан қўрққанларга ибрат бўлғай эрди,
кимларга етиб борди, кимларга эрса йўқ, жон ширинлик қилди. Нокасларда гап борким, 
номард
бўлай, 
соғ бўлай
”... (“Қуюн излари”..., 234
-
бет.)
. 
Огаҳий ҳазратлари томонидан ишлатилган ушбу ибора, ўша 
даврдаги “ватанпарвар”ларнинг сохта башарасини фош қилишда жуда мос танланган, юксак бадиий 
вазифани бажара олган. 
Бинобарин,
маталлар ёзувчи томонидан воқеалар тақозоси билан танлаб матнга сингдириб 
юборилади. Улар тасвирдаги бўёқдорликни оширади, образлиликни кучайтиради, бадиий нутққа 
ифодавийлик бахш этади. Маталнинг мақолга нисбатан ўнғайлиги шу ердаки, унда киноя, шама, 
ишора, ҳажвия, бўёқдорлик, муболаға каби кўплаб маънодорлик мужассамлашиб, нутқий тасвирийлик 
рўёбга чиқади. 
Чингиз ҳақида сўз юритилганда унинг тийнатини баҳолашга жуда
мос матал танланган: “
Бир 
оғзида ўт, бир оғзида сув бул хоқоннинг
” [3].
Маталда “ўт” билан “сув” тушунчасининг зидлаш 
орқали берилиши хоқоннинг
ўта шафқатсиз, ёвуз кимса эканига ишорадир. Чунки халқ наздида “ўт 
балоси”, “сув балоси” деган тушунчалар бало ва офатни англатади.
Маталлар ҳамиша вазиятга мос 
ҳолда танланади.
Синд дарёси бўйидаги жангдан кейин Султон Жалолиддин дарёнинг нариги
қирғоғига
ўтиб 
олади. Унинг кўриниши шоҳга ўхшамас, кийимлари ғижимланган, шалаббо аҳволда эди.
Унинг 
армиясининг афтодаҳол эканини сезган Рой Рапа уларни бир зарбадаёқ йўқотиш хаёлида етиб келади 
ва
Хоразмшоҳга қараб “...истеҳзо билан деди: 
-
Ҳали шуми аҳволинг, мақтовли султон? 
-