Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

Ключевые слова: 
Эркин Самандар, «Куюн излари ёхуд Огахий», «Султан Джалолиддин», роман, 
поговорки
 
Abstract. The article discusses the sayings used in the novels of Erkin Samandar and their role in the 
literary text. 
The choice of the sayings in the structure of the novels depending on the situation, their ideological and 
aesthetic spirit in artistic speech is analyzed on the rich examples of the author's novels "Kuyun Izlari Yohud 
Ogakhiy", "Sultan Jalaliddin". 
Key words: Erkin Samandar, 
“
Kuyun Izlari Yohud Ogakhiy
”
, 
“
Sultan Jaloliddin
”
, novel, sayings 
Эркин Самандар ўзининг насрий асарларида мақоллар
билан бирга
маталларга ҳам фаол 
муносабатда бўлади.
Мақоллар ва маталлар, уларнинг умумийлик ҳамда алоҳидалик хусусиятлари, матндаги 
услубийлик роли хусусида кўплаб тадқиқотлар амалга оширилган [1].
Маталлар нутққа кўрк бағишлаб, ундаги тасвир оҳангини юксак даражага кўтаради. Ўша 
жараёнда турли образли ифодалар юзага чиқади: “Сиддиқ полвоннинг йигитлари бисмиллоҳ деб отга 
минганларида олчоқларга 
сичқоннинг ини минг танга
бўлганини шўрохонликлар кўп кўришган” [2]. 
Матн қатидаги иборада фикрни образли ифодалаш асосий ўринни эгаллайди. Унинг негизида халқона 
муболаға ётади. Маталга хос хусусиятлардан бири бўрттириб кўрсатишдир. Ушбу ибора ҳам 
персонажлар характерини очиб беришда ижодкорга катта имкониятлар яратади. Шомурод иноқ бизга 
таниш образ. У ҳамиша бошқаларга паст назар билан қарайди. Айниқса аёлларга босим ўтказишда ном 
чиқарган. У қизининг Ёқубжон билан қочиб кетганини ҳам ўз хотинидан кўради ва унга нисбатан “
Бир 
хотиннинг макри қирқ туяга юк бўлади
” маталини ишлатади (“Қуюн излари”..., 51
-
бет
.). 
Ушбу 
ибора унинг тийнатидаги кибр
-
ҳавони яна бир бор намоён қилади. 
Маталлар инсон руҳиятини очиб бериш жараёнида ҳам
ижодкорга тайёр восита бўлиб хизмат 
этади. Огаҳий ҳазратларининг шогирди Ёқубжон ўзининг қилиб қўйган ишидан руҳан азоб чекади: 
“Полвондан дарак йўқлиги бир дард бўлса, устод олдида уётлиғ иш қилиб қўйгани