Xo‘jalik yurituvchi subyektlarda joriy aktivlar naqdligi tahlili

R = (Cf : O‘k) x 100
bu yerda: R – sof foyda bo‘yicha o‘zlik kapitalining rentabelligi;
Sf – sof foyda yoki netto-foyda;
O‘k – o‘zlik kapitali.
Bu ko‘rsatkichning o‘sishi foydani soliqqa tortishni qo‘shib hisob-lagan holda ichki va tashqi xarakterdagi ko‘plab omillarga bog‘liq. Ren-tabellikni tarkib toptiruvchilarni tahlil qilish uchun amaliyotda birinchi marta “Dyupon de Nemur” kompaniyasida qo‘llanilgan Dyupon formu-lasidan foydalaniladi. Bu formulaning ko‘rinishi quyidagicha:
R = (Sf : O‘k) x (Sf : T) x (T : A) x (A : O‘k),
bu yerda: R – sof foyda bo‘yicha o‘z kapitalining rentabelligi;
Sf – sof foyda yoki netto-foyda;
O‘k – o‘zlik kapitali;
T – tushum;
A – aktivlar.
Bir vaqtning o‘zida bu formuladagi (Sf : O‘k) nisbati sof foydaga ko‘ra o‘zlik kapitalining rentabellik koeffitsiyentini ko‘rsatsa, (Sf:T) nis-bati esa sotuv rentabelligini ifodalab, bir tomondan bu nisbat tahlil qili-nayotgan davrda sof foyda va sotuv hajmi (tushum) o‘rtasidagi nisbatni aks ettirsa, ikkinchi tomondan esa yaxlit holda sotilgan mahsulotning daromadliligini xarakterlaydi va u alohida olingan tovar turlari daromad-liligiga va ularning realizatsiya hajmidagi nisbatiga bog‘liq. Shuningdek, (T:A) nisbati xo‘jalik faolligi koeffitsiyentini ko‘rsatadi. Bu koeffitsiyent aktivlarning aylanuvchanligi (yoki aktivlarning yillik o‘rtacha qiymatiga to‘g‘ri keluvchi bir so‘mlik tushum hajmi)ni aks ettiradi, tahlil davridagi aktivlar aylanmasining sonini xarakterlaydi. Aktivlar qancha ko‘p aylansa, ularning rentabelligi shuncha yuqori bo‘ladi. (A : O‘k)nisbati esa bir so‘mlik o‘zlik kapitaliga to‘g‘ri keluvchi aktivlarning umumiy miqdorini ko‘rsatadi. Bir so‘mlik o‘z kapitaliga to‘g‘ri keluvchi aktivlar qanchalik ko‘p bo‘lsa, rentabellik darajasi shuncha yuqori bo‘ladi. Bu ko‘rsatkich XYuSning moliyaviy faolligini, uning aylanma (aktivlar) ga kapitalning qo‘shimcha manbalarini jalb qilish borasidagi mahoratini aks ettiradiki, bu narsa tushum hajmi va XYuS daromadli-ligini oshirishga imkon beradi.
Yuqoridagi formulada keltirilgan ko‘rsatkichlarning o‘zaro bog‘-liqligini XYuSning moliyaviy siyosatini isloh qilishni asoslab berishda foydalanish mumkin. Chunki formuladagi ko‘rsatkichlar XYuS yakuniy natijalarining aktivlardan foydalanish darajasi, ularning aylanish tezligi, realizatsiya hajmi va sotilayotgan mahsulotlarning daromadliligi, ya’ni moliyaviy-xo‘jalik faoliyatining barcha asosiy parametrlari bilan o‘zaro bog‘liqligini ifodalaydi. Bularning barchasi istiqbolga mo‘ljallangan biz-nes-rejani ishlab chiqish uchun asos bo‘lishi, shuningdek, investitsion-in-novatsion biznes-loyihalarni asoslashda xizmat qilishi mumkin. XYuS aktivlarining takror ishlab chiqarishdagi rolini baholash uchun xo‘jalik faolligi koeffitsiyentidan foydalanish maqsadga muvofiq-dir. Bu koeffitsiyent XYuSga tegishli bo‘lgan tushumning barcha aktiv-larning o‘rtacha qiymatiga nisbati bilan aniqlanadi. Uni formula shaklida quyidagicha ifodalash mumkin: