Xix bo b. Iqtisodiyotning siklliligi va makroiqtisodiy beqarorlik

Jonlanish fazasida 
ishsizlik darajasi bir oz qisqarib, 
ishlab chiqarish darajasi sekin-asta o ‘sib boradi. N arxlar 
ham asta ko ‘tarilib, ssuda foizi o ‘sa boshlaydi. Iqtisodiyot­
ning bandlik darajasining ortishi va foyda hajm ining tezlik
537
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bilan o'sishi jonlanish fazasining yuksalish bosqichiga o'sib 
o'tishiga imkoniyat yaratadi. Yangi sikl yuksalishning bosh- 
lang‘ich nuqtasi hisoblanadi.
Yuksalish fazasida 
ishchi kuchiga bo'lgan talabning ken- 
gayishi ishsizlikning birm uncha kamayishiga ham da ish 
haqining o'sishiga olib keladiki, buning oqibatida iste’mol 
tovarlariga, to'lovga bo'lgan talab kengayadi. Pirovard .ta­
labning oshishi, o 'z navbatida, iste’mol tovarlari ishlab 
chiqaruvchi tarm oqlarga, bozorni kengaytirishga jadal turtki 
beradi. Raqobat va foyda ketidan quvish oqibatida nom u- 
tanosibliklarning to'planib borishidan iborat zanjirli reaksiya 
tezlashadi. Bu bilan yangi inqiroz m uqarrar bo'lib qoladi.
Hozirgi zam on iqtisodiy adabiyotlarida AQSh Iqtisodiy 
tadqiqotlar milliy byurosi (N B ER ) tom onidan ishlab chiqil- 
gan atam alardan keng foydalaniladi.3 Unga ko 'ra, sikl o 'z
ichiga quyidagi to 'rtta fazani, ya’ni 
yuqori nuqta 
(cho'qqi, 
bum ), 
qisqarish 
(retsessiya, 
tushkunlik), 
quyi 
nuqta
(turg'unlik), 
jonlanish 
(kengayish)ni oladi.
A lohida iqtisodiy sikllar bir-biridan davomiyligi va in- 
tensivligi bo'yicha keskin farqlanadi. Shunga qaram ay, 
ularning ham m asi bir xil fazalarga ega bo'ladi. Biroq bu 
fazalar turli tadqiqotchilar tom onidan turlicha nom lanadi. 
M asalan, 
yuqorida ko'rib chiqilgan iqtisodiy siklning 
fazalari klassik tavsifga ega bo'lib, ularni quyidagi 1-chizma 
orqali ifodalash mum kin.
3 
Q aralsin: E konom icheskaya teoriya: Uchcbnik. 
Izd., ispr. i dop. / Pod obsh. 
red. akad. V .I.V idyapina, A .I.D obrinina, G .P.Juravlcvoy, L.S.Tarascvicha. 
М.: 
IN F R A -M , 2005, 465-485-betlar.
538
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Quyidagi 2-chizm ada esa, AQSh va boshqa ayrim 
m am lakatlar iqtisodchilari tom onidan tan olingan iqtisodiy 
sikl ko‘rsatilgan. Siklning eng yuqori nuqtasida iqtisodi- 
yotda toMiq bandlilik kuzatiladi va ishlab chiqarish toMiq 
yoki deyarli toMiq quvvat bilan ishlaydi. Siklning bu 
fazasida narx darajasi o ’sish tamoyiliga ega b o ‘ladi, iqtiso­
diy faollikning o ‘sishi to'xtaydi.