Xitoy tili tarixi

a) matn bo‘yicha. Ya’ni venyan matni tarjimasi qoidalariga binoan, bu gapdan 

oldingi gaplarni tahlil qilish orqali to‘g‘ri ma’no chiqariladi;  

b) ayrim ko‘plikni bildiruvchi so‘zlar orqali. Xan sulolasi (M.a. 206-milodiy 

220)dan keyingi davrlarda, venyanda kishilik olmoshlari bilan birga qo‘llanib, ko‘plik 

ma’nosini bildiruvchi quyidagi so‘zlarni uchratishimiz mumkin:  

“

辈

bèi

”, “

曹

cáo

”, “

属

shǔ

”, “

等

děng

”, “

侪

chái

”      

Bu so‘zlar mustaqil leksik ma’noga ega, shuning uchun ularni ko‘plik qo‘shimchasi 

deb bo‘lmaydi, zamonaviy xitoy tilidagi “

们” (men-kimsalarga nisbatan ko‘plik suffiksi) 

dan farq qiladi. Ular “bir guruh, bir turkum” degan ma’nolarni bildirib, aniq matn 

tarkibida olmoshlarning ko‘plik ma’nosini yasaydi.  

«Zojuan» “Jao Gong hukmronligining 24 yili” (

左传•昭公二十四年) bo‘limidan

153

 

quyidagi misolni keltiramiz: 

“

吾侪何知焉？” Wú chái hé zhī yān? (Biz buni qaerdan bilamiz?) 

Qadimgi yozma manbalarni ko‘zdan kechirayotganimizda, quyidagilarni ko‘plikdagi 

kishilik olmoshlari deb qabul qilishimiz kerak:  

“biz” – 

我

w ǒ

辈

bèi

，我

w ǒ

属

shǔ

，吾

w ú

属

shǔ

，吾

w ú

侪

chái

;  

“siz” – 

若

ruò

曹

cáo

，汝

r ǔ

曹

cáo

， 公

gōng

等

děng

，若

ruò

属

shǔ

; 

“ular” – 

彼

b ǐ

等

děng

.  

154