Xirurgik kasalliklar

 
Tekshirish usullari
O’t pufagi va o’t yo’llarining diagnostikasi avvalo bemorlarning 
shikoyatlari, anamnezi va fizik usullar bilan tekshirish natijalarini o’rganishga 
asoslanadi. 
Bemorlar quyidagilarga eng ko’p shikoyat qiladilar: og’riq, dispepsiya, 
isitma, et junjikishi, teri qichishi, sariqlik. Anamnezni aniqlashda bemorda ilgari 
sariqlik va jigar hamda o’t pufagining o’tkir kasalliklari, sanchiq xurujlari 
bo’lgan-bo’lmaganiga ahamiyat berish zarur, ular bu organlarning (surunkali 
xoletsistit, xolangit va o’t-tosh kasalligi) shu kasalligini boshlab bergan bo’lishi 
mumkin. Fizik tekshirish usullaridan bemorni ko’zdan kechirish, paypaslab 
ko’rish, perkussiya, auskultatsiyadan foydalaniladi. Ular anatomik va 
funktsional o’zgarishlar to’g’risida tushuncha hosil qilishga imkon beradi va 
ko’pincha bemorni davolash jarayonida uning xolati dinamikasiga baho berishda 
asosiy usullardan sanaladi. 
Jigarni funktsional tekshirish bu organning spetsifik faoliyatini, masalan, 
pigment, zararsizlantiruvchi, oqsil hosil qiluvchi, farmakometabolizm kabi 
vazifalarni aks ettiradi. 

---

464 
Biliar kasalliklarni diagnostika qilishda rentgenologik tekshirish ko’p 
xollarda hal qiluvchi axamiyatga ega bo’ladi. 
Bemor qornini bosib yotganida olingan su’rat jigarning o’lchamlari, shakli, 
joylashuvi va undagi yirik strukturaviy o’zgarishlar to’g’risida ma’lumot berishi 
mumkin. 
Xoleografiya. Xoleografiya usuli jigarning o’t yo’llariga tushganda organ – 
yod saqlaydigan moddalar ajratish qobiliyatiga asoslangan bo’lib, ularning 
rentgen kontrast tasvirini olishga imkon beradi. Vena orqali 
xoletsistoxolangiografiya o’t pufagining holatidan qat’y nazar, uning qisqarish 
funktsiyasi buzilganda, pufak yo’li blokida, shuningdek xoletsistektomiyadan 
keyin o’t yo’llarining rentgen kontrast tasvirini olishga yordam beradi. 
Teri orqali xoletsistografiya qilish. Kattalashgan o’t pufagi punktsiya 
qilingandan va kontrast modda yuborilgandan keyin uni rentgenologik 
tekshirishdan iborat. Operatsion xolangiografiya xirurgik operatsiyalar vaqtida 
o’t yo’llarini rentgen kontrast tekshirishdan iborat. Hozirgi sharoitlarda bu 
tekshiruv o’t yo’llaridagi operatsiyalarda albatta o’tkaziladigan bosqich 
hisoblanadi, chunki u diagnostika sifatini oshirib, asoratlar sonini kamaytirishga 
va xirurgik davolash natijalarini yaxshilashga imkoniyat yaratadi. 
Endoskopik retrograd xolangiopankreatografiya (ERPXG) – Fater 
so’rg’ichiga yoki duodenoskopiyada biliar yo’l og’ziga kiritilgan kateter 
yordamida kontrast modda yuborishdan iborat (101-rasm). 

---

465 
101-rasm. Retrograd xolangiografiya. 
Teri orqali jigar orqali xolangiografiya (ЧЧХГ) jigar ichidagi o’t yo’llarini 
punktsiya qilish, ularga kontrast modda yuborish va keyin rentgenologik 
tekshirishni o’z ichiga oladi. Odatda teri orqali xolangiografiyani mexanik 
sariqlikda o’tkaziladi: bu usul o’t yo’llarida obturatsiya borligini tasdiqlash, 
uning joyini aniqlash va sababini bilishga imkon beradi. Tekshirish uchun 
ingichka po’lat ignalar va rentgentelevizion moslamalardan foydalanish tufayli 
bu usul keyingi yillarda juda keng tarqaldi. 
O’t yo’llarini manometrik tekshirish – xolangiomanometriya ularga 
suyuqlik yuborilgandan keyin bosim ko’rsatkichlarini aniqlashdan iborat, bu o’t 
chiqaruvchi yo’lning funktsional qobiliyati va o’tkazuvchanligi to’g’risida 
xulosa chiqarish imkoniyatini beradi. 
Jigar o’t yo’llarini ultratovush bilan tekshirish. O’t pufagini ultratovush 
bilan tekshirishda juda qimmatli ma’lumot olish mumkin, bu ularda 
konkrementlar yoki yangi xosil bo’lgan tuzilmalar borligini aniqlash imkonini 
beradi. 

---

466 
Jigarni radioizotop tekshirish – uning radioaktiv moddalarni yutish 
xususiyatiga asoslangan. Shunga asoslanib, jigarning radioaktiv preparatni 
yutish dinamikasi bo’yicha funktsional xolati aniqlanadi va radioaktiv 
preparatning jigar to’qimalariga taqsimlanishiga doir morfologik xususiyatlari 
o’rganiladi. 
O’t yo’llarini endoskopik tekshirish usullari. Xirurgiya amaliyotida 
laparoskopiyani aksariyat jigarning o’chokli zararlanishi, o’t yo’llari saratonini 
aniqlash maqsadlarida, shuningdek sariqlikni differentsial diagnostika qilishda 
qo’llanishga to’g’ri keladi. 
Duodenoskopiya – katta duodenal surg’ich xolatini tekshirish, o’n ikki 
barmoqli ichak patologiyasini istisno qilish imkoniyatini beradi. 
Xoledoxoskopiya – operatsion diagnostika usullari qatoriga kiradi va 
tekshirishning muhim bosqichi hisoblanadi.