Xirurgik kasalliklar

 
O’tkir pankreatit (pancreatitis acuta)
O’tkir pankreatit – me’da osti bezi to’qimalarining o’z fermentlari ta’siri 
ostida autolizi oqibatida yuzaga keladigan o’tkir degenerativ-yallig’lanish 
jarayonidir. Bu kasallik jarrohlik kasalliklari orasida ≈6,5% ni tashkil etib, qorin 
bo’shlig’i a’zolarining boshqa kasalliklari orasida o’tkir appenditsit va o’tkir 
xoletsistitdan so’ng, uchinchi o’rinni egallaydi. Kasallikni diagnostika qilish 
qiyinligi, og’ir kechishi va o’lim darajasining yuqoriligi jihatidan 8-10% ni, 
og’ir turlarida esa 50% ni tashkil etib, jarrohlar diqqat-e’tiborini o’ziga tortib 
keladi. O’tkir pankreatit asosan 30-60 yoshlarda ko’proq kuzatiladi. Ayollar 
orasida ushbu kasallik, erkaklarga nisbatan 3-3,5 barobar ko’proq uchraydi. 
Etiologiyasi va patogenezi. O’tkir pankreatitning rivojlanish sabablari turli-
tuman bo’lib, polietiologik kasallik hisoblanadi. Bu kasallikning etiologik 

---

482 
omillari ko’pligiga qaramay, ularning barchasi zamirida bezning bir strukturali 
birligining buzilishi, fermentlarning aktivlashishi hisobiga atsinoz xujayralar 
autoliziga (emirilishi) borib taqaladi. 
Bezda fermentlarning aktivlashishiga olib keluvchi sabablar bo’lib 
quyidagilar hisoblanadi: 
1) atsinoz xujayralarning shikastlanishi; 
2) pankreatik shira gipersekretsiyasi; 
3) pankreatik shirani o’n ikki barmoqli ichakka tushishining qiyinlashishi 
va uning yo’llarida o’tkir gipertenziya holatining rivojlanishi. 
Atsinoz xujayralarning shikastlanishiga quyidagi sabablar olib kelishi 
mumkin: 
1.
Qorin bo’shlig’i a’zolari va xususan me’da osti bezi jarohatlari; 
2.
Me’da osti bezida o’tkazilgan jarrohlik amaliyotlari; 
3.
Me’da osti bezi to’qimasida qon aylanishining buzilishi (tromboz, 
emboliya, qon tomirlar bog’lanishi va b.); 
4.
Ekzogen intoksikatsiya; 
5.
Allergik reaktsiya; 
6.
Alimentar buzilishlar; 
Me’da osti bezi gipersekretsiyasiga spirtli ichimliklarni (alkogol) me’yorsiz 
ichish va me’yordan ortiq yog’li ovqatlar iste’mol qilish kiradi. 
Me’da osti bezi shirasining o’z yo’li bo’yicha oqishini qiyinlashishiga 
sabab bo’luvchi omillarga me’da osti bezi yo’lining chiqish qismida joylashgan 
patologik jarayonlar: Oddi sfinkteriga o’t toshining tiqilib qolishi, kata duodenal 
so’rg’ich strikturasi yoki stenozi, o’n ikki barmoqli ichak shilliq qavatining shu 
sohada shishishi kiradi. 
Patogenezi. 
O’tkir pankreatit rivojlanishida me’da osti bezi ishlanishining 
neyrogen yoki gumoral rag’batlantirilishi asosiy omil hisoblanadi (ko’p ovqat 
eyish, spirtli ichimliklar ichish, sekretin bilan diagnostik rag’batlantirish).